Της Eurohoops Team / info@eurohoops.net
Η κρητική διατροφή απασχόλησε τους επιστήμονες ανά τον κόσμο, ξαφνιάζοντας θετικά, με τα αποτελέσματα των ερευνών να δείχνουν εξαιρετικά θετικές επιπτώσεις στην υγεία των Κρητικών, χαμηλά ποσοστά εμφάνισης διαφόρων νόσων και τη μικρότερη θνησιμότητα σε σχέση με άλλες περιοχές του πλανήτη.
«Μην ψάχνετε για το χάπι που υποκαθιστά την Κρητική διατροφή.
Δεν υπάρχει κάτι τέτοιο»
(Serge Renaud, 1998)
Η Κρήτη, με τη μοναδική βιοποικιλότητα και τις ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες, είναι ένας τόπος που επιτρέπει την ανάπτυξη εξαιρετικών ενδημικών βοτάνων και άγριων χόρτων. Σε συνδυασμό με την ήπια κτηνοτροφία και τα υποπροϊόντα της, διαμορφώθηκαν, μέσα στους αιώνες, οι διατροφικές της συνήθειες και καθιέρωσαν τη φήμη της κρητικής διατροφής, ως την πιο υγιεινή ανάμεσα σε όλες τις διατροφικές συνήθειες της Μεσογείου, το διατροφικό πρότυπο των οποίων στηρίζεται κυρίως στην κατανάλωση ελαιόλαδου, άφθονων λαχανικών και λιγότερο στην κατανάλωση κρέατος
Σημαντικό ρόλο στις διατροφικές συνήθειες των κρητικών, έχει παίξει η θρησκεία. Οι περίοδοι νηστείας, οι οποίες συνολικά ανέρχονται στις 180-200 ημέρες το χρόνο, περιορίζουν σημαντικά την κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων, γεγονός που συμβάλει σημαντικά στη συνολική διατροφική πρόσληψη.
Η «πράσινη» γεωργία και η πιστοποίηση των προϊόντων αποτελεί τη θωράκιση αυτών των αξιών που κληρονομήσαμε μέσα από το διατροφικό πολιτισμό, που μας επιτρέπει να επαναλαμβάνουμε πως η κρητική διατροφή δεν είναι απλά το τι τρώμε αλλά ο τρόπος που ζούμε και παράγουμε.
Crete: Incredible Flavours from Incredible Crete on Vimeo.
Το καλάθι των τοπικών προϊόντων
Το αγροτικό καλάθι της κρητικής γης, ιδιαίτερα άφθονο και ποικίλο, συνυφασμένο με το πλούσιο ανάγλυφο και τις υψομετρικές διαφορές του νησιού, περιλαμβάνει μια ευρεία γκάμα προϊόντων, με κυρίαρχο το κρητικό ελαιόλαδο.
Στην Κρήτη υπάρχουν 18 προϊόντα ζωικής και φυτικής παραγωγής, χαρακτηρισμένα ως προϊόντα Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.) και Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (Π.Γ.Ε.) και 12 οίνους.
Ελαιόλαδο και ελιές:
Το δέντρο της ελιάς και οι καρποί της είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την καθημερινότητα των κατοίκων του νησιού για περισσότερα από 3.500 χρόνια. Από το μακρινό παρελθόν των Μινωικών χρόνων μέχρι σήμερα, η ελιά, οι καρποί και το ελαιόλαδο βρίσκονται στην καθημερινή ζωή των κατοίκων, οπότε και δεν αποτελεί απλά ένα αγροτικό προϊόν, αλλά ένα σύμβολο του κρητικού πολιτισμού.
Οι αναπαραστάσεις συγκομιδής, τα αγγεία αλλά και οι καρποί ελιάς που βρέθηκαν στο ανάκτορο της Ζάκρου χρονολογούνται από την 3η χιλιετία π.Χ..
Χαρακτηριστική είναι η έκφραση των γηραιότερων Κρητικών «ακόμα και η σκιά της είναι ευεργετική».
Γαλακτοκομικά προϊόντα:
Η κτηνοτροφική παράδοση στην Κρήτη, έχει να παρουσιάσει εξαιρετικά τυριά με βάση το αιγοπρόβειο γάλα, όπως και άλλα προϊόντα γάλακτος, το γιαούρτι και τον ξινόχοντρο .
Οι Κρητικοί αγαπούν ιδιαίτερα τα τυροκομικά και πάντα υπάρχει ένα είδος τυριού στο τραπέζι τους, είτε στο πρωινό, είτε στα κυρίως γεύματα, είτε ακόμα και ως επιδόρπιο, συνοδεύοντάς το με μέλι. Επίσης, υπάρχουν διαφορετικές παραλλαγές συνταγών για πίτες με διάφορα τυριά, αλμυρά ή γλυκά (καλτσούνια, μυζηθρόπιτες, σφακιανές, λιχναράκια, ανεβατά κ.α).
Χόρτα και ενδημικά βότανα:
Το κλίμα και τα εδαφολογικά χαρακτηριστικά της Κρήτης ευνοούν την ανάπτυξη ενδημικών χόρτων και βοτάνων, όλο το χρόνο. Αν θέλαμε να ξεχωρίσουμε ένα χαρακτηριστικό της κρητικής διατροφής, αυτό θα ήταν σίγουρα η κατανάλωση άγριων βρώσιμων χόρτων, που βρίσκονται σε αφθονία στη φύση.
Τα βότανα αποτελούσαν για αιώνες μέρος της λαϊκής ιατρικής και ακόμη και σήμερα είναι γνωστά για συγκεκριμένες θεραπευτικές ιδιότητες. Βοτανολογικές μελέτες αποκαλύπτουν πως το νησί έχει ένα από τα πιο πλούσια και ενδιαφέροντα οικοσυστήματα της Ευρώπης με μεγάλο αριθμό ενδημικών φυτών. Τα εκπληκτικά βότανα της Κρήτης φυτρώνουν σε απόκρημνα βουνά και συλλέγονται από έμπειρους συλλέκτες για να αποξηρανθούν κάτω από φυσικές συνθήκες και να οδηγηθούν στα σύγχρονα συσκευαστήρια, χωρίς χημική ή άλλη επεξεργασία. Σήμερα, κάποια από τα είδη καλλιεργούνται και κατακτούν τις αγορές εκτός Ελλάδας με το δίκταμο και τη μαλοτήρα να αποτελούν τα γνωστότερα.
Φρούτα:
Τα φρούτα, κυρίως εσπεριδοειδή, ευδοκιμούν σε πολλές περιοχές της Κρήτης. Φημισμένα είναι τα πορτοκάλια της περιοχής του Μάλεμε Χανίων (ΠΟΠ) όπως και της περιοχής του πεδινού Μυλοποτάμου, τα κεράσια Γερακαρίου, οι μπανάνες Άρβης και τα μήλα Οροπεδίου. Σήμερα έχουν αναπτυχθεί εναλλακτικές καλλιέργειες και τυποποίηση καινοτόμων προϊόντων, όπως τα φραγκόσυκα.
Κρέας :
Οι Κρητικοί κατανάλωναν περισσότερο αρνί και κατσίκι και λιγότερο μοσχαρίσιο και χοιρινό κρέας. Η φύση της κτηνοτροφικής δραστηριότητας και το γεωφυσικό ανάγλυφο του νησιού ευνοούσε την εκτροφή μικρών ζώων, που βοσκούσαν κυρίως στους ορεινούς του όγκους.
Παραδοσιακά αλλαντικά:
Το απάκι, καπνιστό χοιρινό, τα σύγκλινα και τα ξιδάτα λουκάνικα αποτελούν χαρακτηριστικούς μεζέδες στο τραπέζι των Κρητικών.
Ψωμί και Παξιμάδι:
Το κρητικό παραδοσιακό ψωμί, όπως και το παξιμάδι αντίστοιχα, αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της κρητικής κουλτούρας. Τα πρώτα δείγματα ενός απλού κρίθινου ψωμιού προέρχονται από την αρχαιότητα και τα συναντάμε στα Μινωικά ευρήματα.
Μέλι:
Το μέλι, βασικό προϊόν της Κρήτης, συνδέεται με την πλούσια βιοποικιλότητα των αρωματικών φυτών και βοτάνων που ευδοκιμούν στο νησί.
Τσικουδιά:
Το αγαπημένο ποτό των Κρητικών, η τσικουδιά ή ρακή, προϊόν Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ), εμφανίζεται σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής ζωής των Κρητών και σε κάθε νοικοκυριό. Η τσικουδιά έχει συνδεθεί με τη φιλοξενία και την ευγένεια και συχνά μια φιλία και μια γνωριμία στην Κρήτη ξεκινά με ένα ποτηράκι τσικουδιάς.
Ψάρια:
Η Κρήτη, αν και νησί, δεν έχει ιδιαίτερη νησιωτική κουλτούρα. Οι κάτοικοι προτιμούσαν τις περιοχές γύρω από τους ορεινούς όγκους, όπου ανέπτυξαν τις παραγωγικές τους δραστηριότητες (γεωργία, κτηνοτροφία, εμπόριο), από τις παράκτιες περιοχές οι οποίες ήταν εκτεθειμένες στη λεηλασία των πειρατών και των κουρσάρων. Ωστόσο, μικρά παραθαλάσσια χωριά επιβίωσαν και με την άνθηση του τουρισμού αναπτύχθηκαν οικονομικά. Υπάρχουν φημισμένες περιοχές, όπου μπορεί κανείς να βρει ολόφρεσκα ψάρια, τόσο στο Κρητικό όσο και στο Λυβικό πέλαγος. Η Κίσσαμος στα Χανιά, η Αγία Γαλήνη στο Νότιο Ρέθυμνο, η Μίλατος, η Ελούντα, η Πλάκα στο Λασίθι φημίζονται για τις όμορφες ψαροταβέρνες τους και την αλιεία.
Χοχλιοί:
Ιδιαίτερος και χαρακτηριστικός μεζές της Κρήτης είναι τα σαλιγκάρια ή αλλιώς οι χοχλιοί. Ψήνονται με διάφορους τρόπους, με χόντρο , γιαχνί με πατάτες και κολοκύθια, τηγανητοί ή μπουμπουριστοί.
Άλλες καλλιέργειες:
Τα τελευταία χρόνια στην Κρήτη εμφανίζονται νέες, πολλά υποσχόμενες καλλιέργειες ή αναβιώνουν παλιότερες, που αποτελούσαν κύριες πηγές εμπορίου.
Το χαρούπι: Στο νησί υπάρχουν τα μεγαλύτερα φυσικά δάση χαρουπιάς της Νοτιοανατολικής Μεσογείου. Το χαρούπι αποτελούσε κύριο είδος ζωοτροφής, του οποίου η εκμετάλλευση παρήκμασε τις τελευταίες δεκαετίες.
Η αλόη: «το φυτό της αθανασίας» από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου γνωρίζει μεγάλη ανάκαμψη με εκμεταλλεύσεις που δίνουν πρώτη ύλη στη φαρμακοβιομηχανία και στην παραγωγή φυσικών καλλυντικών.
Ο κρητικός αμπελώνας
«τι θα ήταν το φαγητό χωρίς καλό κρασί…»
Αυτή η φράση εκφράζει τις τάσεις της γαστρονομίας και την κρητική πραγματικότητα όπως εξελίσσεται τα τελευταία χρόνια, με το Κρητικό κρασί να κερδίζει ολοένα περισσότερους θαυμαστές και φίλους.
Το κρασί αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κρητικής διατροφικής κουλτούρας και της κρητικής φιλοξενίας. Η οινοποιητική παράδοση στην Κρήτη βρίσκεται «εν ζωή» εδώ και 4.000 χρόνια. Οι Κρήτες καλλιεργούσαν με μεράκι τους αμπελώνες τους είτε για οινοποίηση είτε για την παραγωγή σταφίδας, προϊόντα που απέκτησαν μεγάλη φήμη και αποτέλεσαν σημαντικό μοχλό στην ανάπτυξη του εμπορίου από την περίοδο των Ενετών, με σημαντικές εξαγωγές. Τα περισσότερα νοικοκυριά στην Κρήτη παράγουν το δικό τους σπιτικό κρασί και την τσικουδιά για τις ανάγκες της οικογένειας και για τους φίλους, δίνοντας μεγάλο βάρος στην περιποίηση του αμπελώνα.
Πληροφορίες www.winesofcrete.gr
Κρήτη – Γαστρονομικός προορισμός:
Τα Κρητικά προϊόντα και η κρητική κουζίνα διεκδικούν σημαντική θέση στη διεθνή γαστρονομία λόγω της αναγνωρισμένης υψηλής τους ποιότητας και των ευεργετικών επιδράσεων στην υγεία. Ταυτόχρονα, τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι επαγγελματίες του ξενοδοχειακού κλάδου και της μαζικής εστίασης εντάσσουν την κρητική κουζίνα στο τουριστικό τους χαρτοφυλάκιο. Στην ίδια λογική, ουσιαστικές είναι οι πρωτοβουλίες της Περιφέρειας Κρήτης ως προς την ανάδειξη και τη διασύνδεση του πρωτογενή τομέα με τον τουρισμό.
Πληροφορίες www.cretan-nutrition.gr
«Γιορτάζουμε» τα κρητικά προϊόντα – Ημερολόγιο γεύσεων
| Φεβρουάριος | Γιορτή Ξινόχοντρου και Μουζουδιά (Απόκριες – Μοχός, Ηράκλειο) |
| Μάρτιος | Γιορτή Πορτοκαλιού (Φόδελε, Ηράκλειο)
Αη Γιώργης Γαλατάς (Ασή Γωνιά, Ρέθυμνο) |
| Ιούνιος | Γιορτή Κρητικής Διατροφής (πόλη Ρεθύμνου)
Γιορτή των Ψαράδων (Αγία Γαλήνη, Ρέθυμνο) Γιορτή κερασιού (Καράνου, Χανιά) |
| Ιούλιος | Μαγειροτσικαλιάσματα (Μοχός, Ηράκλειο)
Το Θέρος (Μέρωνας Αμαρίου, Ρέθυμνο) Γιορτή Αμυγδάλου (Κρούστας, Λασίθι)Γιορτή Κρασιού (Δαφνές, Ηράκλειο) Γιορτή Τσικουδιάς (Αγία Βαρβάρα, Ηράκλειο) Γιορτή Τυριού και Βοσκού (Ζωνιανά, Ρέθυμνο) |
| Αύγουστος | Αγροτικός Αύγουστος, (πόλη Χανίων) Γιορτή Χοχλιού (Βλαχερωνίτισσα, Χανιά) Γιορτή Χοχλιού (Άγιος Θωμας, Ηράκλειο) Χοχλιδοβραδυά (Κρύα Βρύση, Ρέθυμνο) Γιορτή Κίτρου (Γαράζο Μυλοποτάμου, Ρέθυμνο) Γιορτή Λαδιού (Κριτσά, Λασίθι) Γιορτή Πατάτας (Τζερμιάδο, Λασίθι) Γιορτή Μελιού (Πρίνα, Λασίθι) Βραδιά Ψαριού (Κολυμβάρι Χανιά) Γιορτή Ξεροτήγανου (Συρίλι, Χανιά) Γιορτή Καλτσουνιού, (Κάνδανος, Χανιά) Καζανέματα (Χαμέζι, Σητείας, Χανιά) Γιορτή Βοσκού (Οροπέδιο Καθαρού, Λασίθι) Γιορτή Βραστού (Καρίνες, Ρέθυμνο) Γιορτή Ξεφουρνίας (επτάζυμο) (Κάτω Μετόχι, Οροπεδίου, Λασίθι) Γιορτή Γραβιέρας (Ανώπολη Σφακίων, Χανιά)Γιορτή Καρπούζας (Χάρακας, Ηράκλειο) Γιορτή Τρυγητού (Σφακοπηγάδι, Κίσαμος, Χανιά) |
| Σεπτέμβριος | Παγκόσμια Ημέρα Τουρισμού (στις μεγάλες πόλεις της Κρήτης)Γιορτή Τσικουδιάς (πόλη Χανίων) Γιορτή Σαρδέλας (Νέα Χώρα, Χανιά) |
| Οκτώβριος | Γιορτή Κάστανου (Έλος, Χανιά) |
| Νοέμβριος | Γιορτή Ξινόχοντρου (Χόνδρος, Βιάννος) |
| Εκδηλώσεις για τον κρητικό οίνο σε όλη την Κρήτη:
|
ΟινοΚρητικά
Οινοτικά Οινοποιεία Ανοιχτές Πόρτες (σε όλα τα οινοποιεία της Κρήτης) Πληροφορίες www.winesofcrete.gr |
| Άλλες Εκδηλώσεις – Φεστιβάλ Πολιτισμού: | Ξανθουδίιδεια (Αβδού, Ηράκλειο)
Υακίνθεια (Ανώγεια, Ρέθυμνο) Γη Πολιτισμός Τουρισμός (Πλατανιάς, Χανιά) Φεστιβαλάκι (Ηράκλειο – Χανιά – Αθήνα) Η στράτα του Ψηλορείτη (Λιβάδια, Ρέθυμνο) Πολιτιστικό Camping (Αστρίτσι, Ηράκλειο) |