Τραυλισμός: Ο ρόλος του σωστού εκπαιδευτικού

Η λογοπεδικός Χαρά Καραμήτσου γράφει για τις δυσκολίες που συναντά ο εκπαιδευτικός στον χειρισμό του και πώς πρέπει να το αντιμετωπί­ζει και να αποτρέπει τους ομηλίκους του που, άθελά τους, «τραυματίζουν» τον συμμαθητή τους με τα εξουθενωτικά πει­ράγματά τους

Τι ρωτούν οι εκπαιδευτικοί όταν το παιδί τραυλίζει; Τι δυσκολίες συναντούν στον χειρισμό του, πώς πρέπει να το αντιμετωπί­ζουν και να αποτρέπουν τους ομηλίκους του που, άθελά τους, «τραυματίζουν» τον συμμαθητή τους με τα εξουθενωτικά πει­ράγματά τους;

O Θανάσης πηγαίνει στη Β’ Δημοτικού. Είναι όρθιος στην τάξη και πιέζεται να αρθρώσει μια πρόταση. Οταν αρχίζουν οι έντονες δυσχέρειες στη ροή της ομιλίας του, που συνοδεύονται με πολλές επαναλήψεις κάποιου φθόγγου ή συλλαβής και παράλληλα επιμηκύνει τους ήχους μιας λέξης, τότε καταρρέει κυριολεκτικά. Και αμέσως ξεκινάνε και οι συμπεριφορές που συνοδεύουν το πρόβλημα. Αρχίζει να χτυπά νευρικά τα πόδια του, να ανοιγοκλείνει τα μάτια του, να σφίγγει τα χείλη του… Το παιδί αυτό θα έπρεπε ήδη να είχε παραπεμφθεί για λογοθεραπεία γιατί τραυλίζει – και μάλιστα με ιδιαίτερη ένταση. Οι δυσροές του είναι συχνές, μεγάλης διάρκειας, οι φθόγγοι, οι συλλαβές και οι μικρές λέξεις επαναλαμβάνονται τρεις ή περισσότερες φορές και συνοδεύονται με μυϊκή ένταση σε σημεία του προσώπου ή/και στο σώμα.

Πότε ξεκινάει το πρόβλημα

– Οι δυσχέρειες στη ροή του λόγου γίνο­νται αρκετά αντιληπτές μεταξύ 2 και 4 ετών .
– Περίπου το 5% του συνόλου των παιδιών βιώνει από μια περίοδο τραυλισμού, που διαρκεί 6 μήνες ή και περισσότερο. Το 1% δεν ανακάμπτει ποτέ και αποκτά μακροχρόνιο πρόβλημα.
– Ο τραυλισμός επηρεάζει 3 με 4 φορές περισσότερο τα αγόρια από τα κορίτσια.
– Δεν οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες και εμφανίζει διακυμάνσεις στην ένταση και τη συχνότητά του.
– Τα παιδιά που τραυλίζουν δεν παρουσιάζουν διαφορές στη νοημοσύνη τους από τα άλλα παιδιά.

Τι να κάνω όταν το παιδί τραυλίζει στην τάξη μου;

– Συνεργαστείτε συντονισμένα με τους γο­νείς του και όλους τους άλλους εμπλεκόμενους.
– Δώστε εσείς το παράδειγμα της καλής επικοινωνίας.
– Μην αποφύγετε να το κοι­τάτε και δώστε του χρόνο να ολοκληρώσει αυτό που θέλει να πει.
– Προσπαθήστε να μην του συμπληρώνετε λέξεις ή προτάσεις.
– Δείξτε του με τις ενέργειές σας ότι το προ­σέχετε όταν σας μιλά και δεν εστιάζετε στο πώς μιλά.
– Προτού του απαντήσετε σε μια ερώτηση περιμένετε δύο δευ­τερόλεπτα – χρησιμοποιήστε αρκετές παύσεις όταν μιλάτε, γιατί έτσι βοηθάτε να ελατ­τωθεί η επικοινωνιακή πίεση. Μην κάνετε σχόλια του τύπου «χαλάρωσε», «πάρε βαθιά ανάσα», «σκέψου πρώτα τι θέ­λεις να πεις».
– Μην το ξεχωρίζετε. Η ποιό­τητα και η ποσότητα των ερ­γασιών του θα πρέπει να εί­ναι ίδια όπως και των άλλων παιδιών.

Πώς πρέπει να μου απαντάει μέσα στην τάξη;

– Μέχρι να προσαρ­μοστεί στην τάξη και με τους συμμαθητές του, κάντε του ερωτήσεις γύρω από το μά­θημα που να μπορούν να απαντηθούν με λίγες λέξεις.
– Εάν όλα τα παιδιά πρέπει να απαντήσουν στην ερώτη­σή σας, δώστε του προτεραιότητα. Οσο πιο πολύ περιμέ­νει τη σειρά του τόσο εντεί­νεται το άγχος του. Μην ξε­χνάτε ότι συνειδητοποιεί τις δυσκολίες του και αναπτύσ­σει χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Διαβεβαιώστε την τάξη ως σύνολο:

1. Οτι θα τους δοθεί χρό­νος να απαντήσουν.
2. Οτι σας ενδιαφέρει να μην απαντήσουν γρήγορα αλλά να σκεφτούν τις απαντή­σεις τους.

Να του υπενθυμίζω να εφαρμόζει τις τεχνικές που έχει μάθει μέσα στην τάξη;

– Καλύτερα να μην το κάνετε, εκτός αν σας το ζη­τήσει το παιδί ή ο λογοπεδικός που το παρακολουθεί. Οι ειδικευμένες θεραπευτικές τεχνικές για τον έλεγχο του τραυλι­σμού είναι δύσκολο να γενι­κευτούν και χρειάζεται χρό­νος και πρακτική εξάσκηση.

Να διαβάζει φωναχτά την ανάγνωση όπως οι άλλοι;

– Πολλά παιδιά που τραυλίζουν καταφέρνουν να διαβάζουν φωναχτά ικανοποιητικά, ιδίως όταν κά­νουν εξάσκηση στο σπίτι. Κάποιες φορές, όμως, μπορεί να υπάρξει και επιδείνωση της ροής της ομιλίας. Ενας πρα­κτικός τρόπος είναι να διαβάζει συγχρόνως με κάποιον συμμαθητή του, γιατί έτσι ελέγχει και αυξάνει την ευφράδειά του.
– Μερικές φορές βάλτε όλα τα παιδιά να διαβάζουν σε ζευγάρια για να μην αισθαν­θεί διαφορετικό. Σταδιακά μπορεί να αποκτήσει αυτο­πεποίθηση και να τα καταφέρει μόνο του.

Πώς να χειριστώ τα πειράγ­ματα των συμμαθητών του;

– Αντιμετωπίστε τα όπως θα κάνατε σε κάθε άλλη ανάλο­γη περίσταση. Είναι αναμφισβήτητα μια ιδιαίτερα τραυ­ματική εμπειρία και θα πρέ­πει να τη σταματήσετε.
– Εάν είναι ταραγμένο, μι­λήστε του και βοηθήστε το να καταλάβει γιατί τον πειράζουν.
– Εξηγήστε στα παιδιά γιατί δεν πρέπει να το πειράζουν και τι συναισθήματα μπορεί άθελά τους να του δημιουρ­γούν. Θα εκπλαγείτε από το πόση κα­τανόηση δείχνουν όταν γνωρίζουν για το πρό­βλημα του συμμαθητή τους.

Να μιλήσω στην τάξη για το πρόβλημα;

– Μιλήστε στην τάξη γενικά για θέματα εκφοβισμού.
– Εξαρτάται από το παιδί. Μερικά παιδιά δεν τα ενοχλεί αυ­τή η ιδέα. Αλλα, όμως, ίσως θεωρήσουν ότι είναι προσωπι­κή τους υπόθεση και θα το αποφύγουν.
– Πολλές φορές συστήνουμε στο ίδιο το παι­δί (εάν είναι σε μεγάλη τάξη) να κάνει μια ανοιχτή παρουσίαση για τον τραυλισμό – εάν είναι σε θέση να το αντιμετωπίσει. Ετσι του δίνεται η ευκαι­ρία να ενημερώσει την τάξη του ότι π.χ. υπάρχουν διάση­μοι άνθρωποι που τραυλίζουν, τι θα ήθελε -ή δεν θα ήθελε – από τα παιδιά να κά­νουν όταν τραυλίζει κ.λπ. Ενα από τα οφέλη, που πάντα βλέ­πουμε, είναι ότι σταματάνε τα πειράγματα.
– Τέλος, να θυμάστε πάντα ότι κάθε παιδί είναι διαφορε­τικό και η ανθρώπινη ζεστή αγκαλιά σας -εσάς, του εκπαιδευτικού- είναι σίγουρο ότι θα κάνει τη μεγάλη διαφορά.

Πώς να αντιδρώ όταν το παιδί που τραυλίζει διακό­πτει κάποιο άλλο;

– Αντιμετωπίστε το ακριβώς όπως κάνετε και με τα άλλα παιδιά. Είναι σημαντικό να μάθει τους κανόνες της κα­λής επικοινωνίας. Η αλήθεια είναι ότι πολλές φορές διακόπτει κάποιον συμ­μαθητή του γιατί διευκολύ­νεται να αρχίσει να μιλάει όταν παράλληλα μιλάει και κάποιος άλλος.
Δεν γνωρίζουμε γιατί διευ­κολύνεται να μιλάει πάνω στην κουβέντα άλλων – ίσως επειδή μειώνεται η προσοχή που δίνουμε όταν έρχεται η σειρά του να μιλήσει και εμφανίζονται κατά κανόνα τα συμπτώματα του τραυλισμού.

Μερικές φορές κάνουμε προφορικές παρουσιάσεις σε κάποιο μάθημα. Πώς να το διευκολύνω;

– Προσέξτε τη σειρά του. Ρω­τήστε το εάν θέλει να είναι από τους πρώτους που θα μιλήσουν, στη μέση ή τελευταίο.
– Κάντε πρόβες. Βρείτε τρό­πους να εξασκηθεί. Πού μει­ώνεται η ένταση και το άγ­χος του; Στο σπίτι, μαζί σας, με έναν φίλο του ή την ώρα της λογοθεραπευτικής συνε­δρίας;
– Σκεφτείτε το μέγεθος του ακροατηρίου. Θα είναι μια μι­κρή ομάδα; Θα πρέπει να λά­βει μέρος όλη η τάξη; Μήπως να πει την εργασία του μόνο σε εσάς;
– Δώστε του περισσότερο χρόνο για να μην αισθάνεται πιεσμένο.

Πώς να το ενθαρρύνω να μιλάει μέσα στην τάξη;

– Ο καλύτερος τρόπος είναι να αποκτήσει εμπιστοσύνη και ασφάλεια ότι τίποτα και κα­νείς δεν το απειλεί.
– Επαινέστε κάθε προσπά­θεια να μοιραστεί προφορικά τις ιδέες του.
– Δώστε του ευκαιρίες να μι­λήσει, να αρχίσει μια συζή­τηση, να εκφράσει τις σκέ­ψεις του.
– Πέστε του ότι δεν ενοχλεί ούτε εσάς ούτε τα παιδιά ο τραυλισμός του και ότι μπο­ρεί να τραυλίζει ελεύθερα.
– Μην ξεχνάτε ότι για οποιο­δήποτε πρόβλημα ή απορία θα πρέπει οπωσδήποτε να συνεργαστείτε με τον/τη λογοπεδικό του.

Για περισσότερες πληροφορίες: Ομάδα Ειδικού Ενδιαφέροντος στις Διαταραχές Ροής της Ομιλίας – ΟΕΕΔΡΟ, www.logopedists.gr

Πηγή: Protothema.gr