Η Ελένη Ευθυμίου μιλάει για την «Αντιγόνη» του Ζαν Ανούιγ, που σκηνοθετεί στις 21 και 22 Ιουλίου στο θέατρο Rex (Σκηνή Κοτοπούλη), στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, με πρωταγωνιστές τη Βασιλική Τρουφάκου και τον Στέλιο Μάινα
«Η Αντιγόνη του Ανούιγ δεν γεννήθηκε επαναστάτρια. Οι συνθήκες την έκαναν να γίνει. Ως μέλος της κοινωνίας της ένιωσε την ανάγκη να διαφοροποιηθεί. Ένα σύστημα που δεν λειτουργεί φανερώνεται από τις διαρροές του και από τις Αντιγόνες του», μου λέει η Ελένη Ευθυμίου, που επιστρέφει στο Φεστιβάλ Αθηνών με το υψηλού συμβολισμού κείμενο του Ζαν Ανούιγ, μια μετεγγραφή της σοφόκλειας Αντιγόνης στην κατοχική Γαλλία του ’40.
«Η μεταφορά του μύθου μετατρέπει τους ήρωες από αρχετυπικά σύμβολα σε καθημερινούς ανθρώπους με ιδιοτελείς σκοπούς και ψυχολογικό υπόβαθρο. Οι ήρωες γίνονται φορείς ιδεών και κοσμοθεωριών επιλέγοντας αν θα πούνε ναι ή όχι σε ένα πολιτικό σύστημα, το οποίο προκειμένου να συντηρηθεί χρειάζεται να εφαρμόζει σωφρονιστικούς νόμους και να υποτιμά την ανθρώπινη αξία», παρατηρεί η Ελένη. «Ο Ανούιγ, επηρεασμένος από την εποχή του, πλάθει έναν κόσμο πολιτικής διαφθοράς όπου οι άνθρωποι δεν προσπαθούν να λύσουν τα συλλογικά τους αδιέξοδα αλλά να συντηρηθούν και να διατηρήσουν την μικρή τους καθημερινή “ευτυχία”. Ο λαός είναι άνθρωποι χωρίς πολιτική συνείδηση, οι οποίοι σκέφτονται μόνο πως θα ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους» προσθέτει.
Το έργο του Ανούιγ, μία δριμεία κριτική στο αξιακό σύστημα των δυτικών κοινωνιών, παραμένει ανατριχιαστικά επίκαιρο σήμερα. Οι θεοί απουσιάζουν από το σύμπαν του Ανούιγ. Τίποτα δεν συμβαίνει δημόσια. Όλα συμβαίνουν εν κρυπτώ. Η Αντιγόνη δεν κινείται από τους νόμους των θεών, αλλά από την «ασφυκτιούσα ανάγκη της να εναντιωθεί σε έναν κόσμο που την εμποδίζει να ζήσει ανθρώπινα», ενώ ο Κρέων -ως άλλος Πετέν, όπως πολύ εύστοχα επισημαίνει η Ελένη- μοιάζει να παλεύει να τη συντρίψει απλά για να κρατήσει τη θέση του και όχι για να υπηρετήσει ένα έστω τυραννικό σύστημα με εμμονή στην τήρηση των αρτηριοσκληρωτικών νόμων του. «Το πιο θλιβερό και επίκαιρο στοιχείο όμως στο “μαύρο” κείμενο του Ανούιγ είναι ότι ο θάνατος της Αντιγόνης, ενός νέου παιδιού που εναντιώνεται στο σύστημα, δεν αποτελεί για τον λαό έναν λόγο να αντιδράσει και να διεκδικήσει την αξιοπρέπειά του, αλλά απλώς ένα στενάχωρο μεμονωμένο γεγονός μέσα σε ένα γενικευμένο μεταπολεμικό κλίμα», σχολιάζει η Ελένη.
Η ίδια επιχειρεί με την παράστασή της «να σχολιάσει μία όψη του σύγχρονου δυτικού κόσμου που αν και φαίνεται ότι κρατιέται ακέραιος, στην ουσία τρώει τις σάρκες του παλεύοντας να μην καταρρεύσει. Τοποθετούμε τη δράση σε ένα δυστοπικό κλινικό περιβάλλον, ενώ τα κοστούμια ακολουθούν μία σύγχρονη προσέγγιση», μου αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η σύγκρουση του παλιού και του νέου είναι κάτι που χαρακτηρίζει τόσο την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, όσο και την «Αντιγόνη» του Ανούιγ. Στην εκδοχή, όμως, του Ανούιγ παίρνει άλλη διάσταση. «Το θέμα των γηρατειών και της νεότητας διαπνέει όλο το κείμενο του Ανούιγ και είναι το στοιχείο που μου έκανε περισσότερη εντύπωση και που θέλησα να δώσουμε περισσότερη βάση στην ανάγνωσή μας», μου λέει η Ελένη. «Μοιάζει σαν μία πάλη μεταξύ των νέων ανθρώπων που αναζητούν χώρο να εκφραστούν και των “γέρων”-“ώριμων” ανθρώπων που έχουν καταλάβει τον χώρο και προσπαθούν να συντηρήσουν τον κόσμο σε ένα σταθερό σχήμα. Το στοιχείο αυτό της “γεροντοκρατίας” είναι σαφώς εμπνευσμένο και από την δική μας καθημερινότητα και πραγματικότητα. Ταυτόχρονα όμως η ανάγνωση αυτή λειτουργεί και αλληγορικά αποκαλύπτοντας τη διαρκή πάλη του νέου με το παλιό και την αλληλοεξουδετέρωσή τους όταν το ένα νικήσει το άλλο».
«Τι ώρα είναι;» ρωτάει ο Κρέων του Ανούιγ τον μικρό του υπηρέτη στο τέλος του έργου κι ενώ έχουν ήδη πεθάνει η Αντιγόνη, ο Αίμων και η Ευριδίκη. «Πέντε» του απαντά ο μικρός. «Πέντε; Έχουμε να κάνουμε κάτι στις πέντε;» τον ρωτάει ο Κρέων. «Ναι, έχουμε συμβούλιο», του λέει το παιδί. «Ε, αφού έχουμε συμβούλιο, μικρέ, πρέπει να πάμε», αναφωνεί ο Κρέων.
«Στη δική μας ανάγνωση, μετά τον θάνατό της Αντιγόνης κι ενώ ο κόσμος μοιάζει να έχει παραμείνει ίδιος, το σύστημα που εκπροσωπεί ο Κρέοντας αποδιοργανώνεται και εκπνέει. Η Αντιγόνη με την πράξη της νικά, αρνείται να παραδώσει τα όπλα, αρνείται να συνεχίσει να αναπαράγει ένα σαθρό σύστημα. Με την επιλογή της αναδεικνύει το πόσο ελεύθερη είναι αυτή και πόσο εγκλωβισμένοι είναι οι άλλοι στο ρόλο τους», τονίζει η Ελένη και προσθέτει: «Δεν βρίσκω τίποτε πιο αισιόδοξο από ένα απάνθρωπο σύστημα που δε μπορεί πια να συντηρηθεί και τελειώνει, πεθαίνει. Προσωπικά το βλέπω σαν μία ελπίδα να γεννηθεί κάτι νέο».
«Τι γεννάει τις Αντιγόνες σήμερα και πάντα;» τη ρωτάω στο τέλος της συζήτησης μας. «Η ισορροπία της φύσης και η ανάγκη του ανθρώπου να αναζητά νέες αλήθειες και νέους τρόπους να ζει με αξιοπρέπεια» μου απαντά. «Θεωρώ πως η νέα γενιά, όπως κάθε νέα γενιά, φέρει τις πληγές της ιστορίας της. Αυτό δε σημαίνει όμως ότι δεν υπάρχει η δύναμη για ανανέωση και πρόοδο. Πιστεύω πως ο άνθρωπος έχει φυσικά εγγεγραμμένη μέσα του την ελπίδα ως ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Οι νέοι άνθρωποι μπορούν και συντηρούν τη δύναμη και την ορμή για ζωή οπότε, όσο και να “αρρωστήσουν” θα υπάρχουν πάντα αυτοί που δεν θα συμβιβαστούν και “θα κάνουν αυτό που μπορούν και που πρέπει να κάνουν”».
Πηγή: Protothema.gr