Mε τις θεωρίες του σχετικά με τη φυλετική καταγωγή των Νεοελλήνων, που δημοσίευσε ήδη από το 1830, προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων τόσο στη χώρα μας όσο και το εξωτερικό. Στην «Ιστορία της Χερσονήσου της Πελοποννήσου (του Μωρέα) κατά τον Μεσαίωνα» (1830) και συγκεκριμένα στον πρόλογο γράφει χαρακτηριστικά: «Το γένος των Ελλήνων έχει εξαφανισθεί από την Ευρώπη, γιατί στις φλέβες του Χριστιανικού πληθυσμού της Ελλάδας, δε ρέει ούτε μια σταγόνα γνήσιου και καθαρού αίματος των Ελλήνων».
Στο επόμενο έργο του «Περί της Καταγωγής των Σημερινών Ελλήνων» (1835), από το οποίο θα αντλήσουμε τα επιχειρήματά του, προχωράει ακόμα περισσότερο και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όσοι κατοικούσαν εκείνη την εποχή στην Αττική και την Πελοπόννησο, καθώς ουσιαστικά μόνο με αυτές ασχολείται (να μην ξεχνάμε βέβαια και πού βρίσκονταν τα σύνορα του πρώτου ελληνικού κράτους…), δεν είχαν καμία απολύτως σχέση με τους αρχαίους Έλληνες.
Και ως βασική αιτία γι’ αυτό, αναφέρει τις επιδρομές των Σλάβων στον ελλαδικό χώρο. Γράφει δηλαδή ουσιαστικά, ότι οι νεότεροι Έλληνες, προέρχονται από Σλάβους εισβολείς στην Ελλάδα και Αλβανούς που εξαπλώθηκαν κατά τον ύστερο Μεσαίωνα και τους νεότερους χρόνους. Αυτοί, «αναμείχθηκαν» με ελληνόφωνους, αλλά όχι Έλληνες στο γένος βυζαντινούς πρόσφυγες. Στις θεωρίες του Φαλμεράιερ, απάντησαν, ήδη από τον 19ο αιώνα, Έλληνες και ξένοι ιστορικοί και άλλοι επιστήμονες.
Κορυφαίος και σ’ αυτό τον τομέα ήταν ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος («Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΦΑΛΜΕΡΑΪΕΡ»), ενώ πολύ σημαντικό, ήταν και το έργο του Καρλ Χοπφ «ΟΙ ΣΛΑΒΟΙ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ – ΑΝΑΣΚΕΥΗ ΤΩΝ ΘΕΩΡΙΩΝ ΦΑΛΜΕΡΑΪΕΡ».
ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ Γ. Φ. ΦΑΛΜΕΡΑΪΕΡ
Ο Γιάκομπ Φίλιπ Φαλμεράιερ, γεννήθηκε στο Μπρεσανόνε (Μπρίξεν) του Τιρόλο (σημ. Ιταλία), το 1790. Οι γονείς του ήταν φτωχοί και στα παιδικά του χρόνια ήταν βοσκός. Με την υποστήριξη καθολικών μοναχών φοίτησε στην εκκλησιαστική σχολή της γενέτειράς του και αργότερα στη θεολογική σχολή του Σάλτσμπουργκ, όπου εκτός από θεολογία, σπούδασε ανατολικές γλώσσες και ιστορία. Κατόπιν, σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο του Λάντσχουτ της Βαυαρίας. Το 1818, διορίστηκε γυμνασιακός δάσκαλος στο Άουγκσμπουργκ και το 1826 καθηγητής στο φιλολογικό Λύκειο του Λάντσχουτ. Ενώ όμως προοριζόταν για Βενεδικτίνος μοναχός, δεν περιβλήθηκε ποτέ το μοναχικό σχήμα, καθώς οι φιλελεύθερες ιδέες του τον έφεραν σε σύγκρουση με τις εκκλησιαστικές αρχές.
Από το 1831 ως το 1834, ταξίδεψε στην Ανατολή. Στα τέλη του 1833, βρέθηκε στην Ελλάδα και συγκέντρωσε το υλικό το οποίο χρησιμοποίησε για να στηρίξει τη θεωρία του ότι η Αττική είχε «εξαλβανιστεί». Το 1835, ονομάστηκε εταίρος της Ακαδημίας Επιστημών του Μονάχου, το 1840 ταξίδεψε για δεύτερη φορά στην Ανατολή και το 1842 έμεινε για 10 περίπου μήνες στην Αθήνα. Το 1847, ταξίδεψε για τελευταία φορά στην Ανατολή και έμεινε για μικρό χρονικό διάστημα στην Ελλάδα.
Το 1848, κι ενώ είχε ήδη ονομαστεί τακτικός καθηγητής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου, εκλέχτηκε βουλευτής της Βαυαρίας στην Εθνοσυνέλευση της Φρανκφούρτης. Οι αντιμοναρχικές του θέσεις όμως και η αποτυχία των φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων της Φρανκφούρτης είχαν σαν αποτέλεσμα να χάσει την πανεπιστημιακή του έδρα και να διωχθεί. Κατέφυγε στην Ελβετία και επέστρεψε στο Μόναχο το 1850 μετά την χορήγηση γενικής αμνηστίας. Πέρασε την υπόλοιπη ζωή του ασχολούμενος με τη δημοσιογραφία και τη συγγραφή. Πέθανε το 1861.
Άλλα έργα του: «Η Ιστορία της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντος», «Αποσπάσματα από την Ανατολή», «Το Αλβανικό Στοιχείο στην Ελλάδα» (έργο που μεταφράστηκε το 2003 στα αλβανικά με τον τίτλο «Elementi shdiptar ne Gredi») κ.α.
ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΘΕΩΡΙΑΣ ΤΟΥ ΦΑΛΜΕΡΑΪΕΡ
Πριν αναφερθούμε με περισσότερες λεπτομέρειες στη θεωρία του Φαλμεράιερ, ας δούμε το πλαίσιο και το περιβάλλον μέσα στο οποίο αυτές αναπτύχθηκαν. Άλλωστε, κι ο ίδιος, σε κάποια σημεία είναι άκρως διαφωτιστικός.
«Είναι ούτως ή άλλως γνωστό στους πάντες ότι τα μεγάλα συμφέροντα της παρούσας τάξης πραγμάτων δεν είναι άλλα από την αναχαίτιση και τη χαλιναγώγηση της μοσκοβίτικης υπεροχής» («Anatolishe Reisebilder», 1861). Θεωρεί απαραίτητη την ύπαρξη και ενίσχυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας καθώς «Η παγίωση της σημερινής τάξης πραγμάτων στο τουρκικό κράτος είναι ζωτικό πρόβλημα της Ευρώπης».
Η ελληνική Επανάσταση, κατά τον Φαλμεράιερ, σήμαινε αποδυνάμωση του οθωμανικού κράτους, ωστόσο την αποδέχτηκε, με την προϋπόθεση ότι το νέο ελληνικό κράτος θα παρέμενε υπό την επιρροή της Ευρώπης και δεν θα γινόταν όργανο του ρωσικού επεκτατισμού. Ωστόσο… «Αν η καημένη, φτωχή Ελλάδα έμενε με την εντύπωση ότι…θα μπορούσε και θα έπρεπε να πάρει αμέσως τη θέση ενός πατισάχ (τίτλος των σουλτάνων που σήμαινε «Ο Μεγάλος Βασιλιάς») στο Βόσπορο», γράφει ο Φαλμεράιερ. Στη συνέχεια αναφέρει «…και ότι χάρις στην ιδιοφυΐα της και δύναμη θα μπορούσε να κρατήσει Ανατολή κα Δύση σε ισορροπία, το οφείλουμε σε κείνους που εμφύτευσαν στο ταπεινό, διασπασμένο, αδύνατο χριστιανικό λαό της Ρούμελης και του Μωρέα (ενν. τους Έλληνες…) τη φαντασίωση ότι αποτελεί Μεγάλη Δύναμη» («Anatolische Reisebilder», σελ. 267).Ο τίτλος του βιβλίου σημαίνει «Ταξιδιωτικές εικόνες από την Ανατολή».
Παρακάτω γράφει: «Το βασικότερο μειονέκτημα των Ελλήνων είναι η πολιτική τους ανεπάρκεια, αδυναμία και ανικανότητα – πράγματα που η Αγγλία τα διέγνωσε καλύτερα από κάθε άλλον – να δημιουργήσουν αυτοδύναμα ένα μόνιμο φράγμα κατά της καλπάζουσας φιλοδοξίας των σλαβικών λαών που απειλούν τη Δύση».
Πάντως, γράφει και κάτι που 180 περίπου χρόνια αργότερα μοιάζει επίκαιρο. «Η Ελλάδα συνδέθηκε με την Ευρώπη δια της ακατάλυτης κόλλας των δακρύων, του αίματος, του χρυσού και της συμπάθειας γι’ αυτό υφίσταται και θα ζει» (Anatolische Reisebilder, σελ 271).
Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΦΑΛΜΕΡΑΪΕΡ- ΑΤΤΙΚΗ
Το έργο του Γ. Φ. Φαλμεράιερ «Περί της Καταγωγής των Σημερινών Ελλήνων» (Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ, σε εξαιρετική μετάφραση – παρουσίαση Κωνσταντίνου Π. Ρωμανού), είναι χαρακτηριστικό ότι κυκλοφόρησε στα ελληνικά για πρώτη φορά το 1984, στην έκδοση που αναφέραμε παραπάνω, περίπου 150 χρόνια μετά την αρχική του έκδοση στα γερμανικά και μάλιστα στη δυσανάγνωστη «γοτθική» γραφή. Σχεδόν όλες, οι θυελλώδεις συζητήσεις, που έγιναν γύρω από αυτό το περιεχόμενό του, μοιραία, δεν ήταν ολοκληρωμένες και με γνώση όλων των στοιχείων.
Ας δούμε λοιπόν, μερικά από τα βασικά στοιχεία του έργου του Φαλμεράιερ και της θεωρίας του.
Όταν λέει «Έλληνες» αναφέρεται στην «ανθρώπινη φυλή που κατοικούσε στην παλιά ηπειρωτική Ελλάδα με όλα τα νησιά και τις πόλεις που της ανήκουν από την εποχή του τρωικού πολέμου, περίπου δώδεκα αιώνες προ Χριστού, έως την περίοδο της κυβέρνησης του Ιουστινιανού του πρώτου κατά το μέσο του έκτου αιώνα μετά Χριστόν. Τα νησιά και οι αποικίες δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την έρευνα, εδώ εξετάζουμε μονάχα τη μητρική γη, το αρχαίο λίκνο του ελληνικού γένους». Ξεκινάει ο Φαλμεράιερ, με μια αναφορά στον σοφιστή και ιστορικό Φιλόστρατο (περ. 170-245), ο οποίος αναφέρει ότι το έτος 175 μ. Χ., στις κωμοπόλεις και τα χωρία της Αττικής ομιλούνταν ακόμα η καθαρότερη Αττική διάλεκτος ενώ αντίθετα η πόλη της Αθήνας, με την εισροή νέων μισθοφόρων από τη Θράκη, τον Πόντο και άλλες ξένες χώρες, είχε χάσει την πανάρχαια καθαρότητα του γλωσσικού της ιδιώματος.
«Στους Πελοποννήσιους του 2ου μ. Χ. αιώνα παρατηρείται όπως μας διαβεβαιώνουν ο Στράβωνας και ο Παυσανίας ακριβώς το ίδιο φαινόμενο. Όχι μόνο κάθε πόλη, αλλά και κάθε σημαντικός οικισμός ομιλούσε εκεί ακόμα με τον ιδιάζοντα πανάρχαιο τρόπο», συνεχίζει ο Φαλμεράιερ.
Η ηπειρωτική Ελλάδα, θεωρεί, ότι κατά τους πρώτους αιώνες του Μεσαίωνα, υπέστη ολική μεταλλαγή: «Αλέτρι πέρασε πάνω από την κλασική ήπειρο και κατάστρεψε όλα τα μεγαλεία της μέχρι του τελευταίου…Όλοι οι φίλοι των ιστορικών επιστημών, που ενδιαφέρονται γι’ αυτό το θέμα, γνωρίζουν τον αποδεικτικό δρόμο που μεταχειρίστηκα. Αφενός στηρίχτηκα σε ορισμένα χωρία των βυζαντινών ιστορικών συγγραφέων, αφετέρου στην τοπογραφία της χώρας, στη λαλιά και τη φύση των σημερινών της κατοίκων».
Για την Αττική, γράφει ότι η καταστροφή της, άρχισε στα χρόνια του Ιουστινιανού (527-565). Κάνει μνεία όμως και στην μεγάλη καταστροφική εισβολή των Γότθων υπό τον Αλάριχο. Όπως είχαμε γράψει σε άλλο άρθρο «Γότθοι και Έρουλοι στην Αθήνα (267 μ. Χ.) – Η άγνωστη μάχη των Θερμοπυλών» (31/01/2017), οι Αθηναίοι το 395, όταν ο Αλάριχος επέδραμε στην Ελλάδα, προξενώντας μεγάλες καταστροφές, φρόντισαν να κλείσουν ειρήνη μαζί του, με αποτέλεσμα η πόλη να μείνει αλώβητη. Προφανώς, ο Φαλμεράιερ ατύχησε εδώ…
Από τα χρόνια της βασιλείας του Ιουστινιανού και για τρεις περίπου αιώνες, κατά τον Φαλμεράιερ, διήρκησε η πρώτη περίοδος της καταστροφής. Κάνοντας αναφορά στον Προκόπιο, γράφει ότι ούτε μια πεδιάδα, ούτε ένα βουνό ή ένα φαράγγι στη βυζαντινή επικράτεια, δεν έμεινε ανεπηρέαστο, όλα είχαν ερημώσει. «…Ώσπου τελικά όλες οι πόλεις και όλα τα χωριά της Ελλάδας δηώθηκαν (λεηλατήθηκαν, ρήμαξαν) και αποψιλώθηκαν από τον πληθυσμό τους και καταστράφηκαν όλα τα μεγαλεία της αρχαίας Ελλάδας, ώσπου εγκαταστάθηκε μια νέα ανθρώπινη φυλή, στην οποία αραιά και πού σαν ξένοι εισέδυσαν μικρά υπολείμματα των αρχαίων κυρίων της χώρας. Ώσπου τελικά, το ξανανιωμένο βυζαντινό βασίλειο, δυναμωμένο από την προσθήκη βαρβαρικής ζωτικής (sic) δύναμης ξαναϋπόταξε στο ζυγό μιαν Ελλάδα που ήταν πια σλαβική και μπολιάζοντάς την με χριστιανική πίστη και νεοελληνική γλώσσα, δημιούργησε μία, από κάθε άποψη, καινούρια Ελλάδα».
Εδώ, ο Φαλμεράιερ, από το κείμενο του Προκόπιου: «Διο δη χώρος μεν τις ή όρος ή σπήλαιον ή άλλο τι της Ρωμαίων γης υπό τον Χρόνον τούτον αδήωτον ουδαμή έμεινεν» (Procopius Historia Arcana, cap. XI), συμπεραίνει με μερικά παράλογα άλματα (κατά την άποψή μας), ότι όλες οι πόλεις και όλα τα χωριά της Ελλάδας καταστράφηκαν. Και ευτυχώς που, κατά τον Φαλμεράιερ, ήρθε η «βαρβαρική ζωτική δύναμη», οι Σλάβοι δηλαδή και δημιουργήθηκε μια νέα Ελλάδα…Το σημείο με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον στη θεωρία του Φαλμεράιερ για την Αττική, είναι το περιβόητο χειρόγραφο της Μονής Αγίων Αναργύρων. Τι ακριβώς έγινε;
Το 1831, ο Φαλμεράιερ ξεκίνησε το πρώτο ταξίδι στην Ανατολή και στα τέλη του 1833 ήρθε στην Ελλάδα, όπως ήδη αναφέραμε. Έχοντας ήδη δημοσιεύσει την «Ιστορία της Χερσονήσου του Μορέως», που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων, παρέλαβε από τον αρχαιολόγο και ανθρωπολόγο Κυριάκο Πιττάκη (1798-1863), ένα χειρόγραφο. Ο Πιττάκης, υποτίθεται ότι είχε βρει το χειρόγραφο αυτό στη Μονή των Αγίων Αναργύρων έξω από την Αθήνα και το έδωσε στον Φαλμεράιερ, λέγοντάς του ότι θέλει να τον βοηθήσει. Ο Τιρολέζος ιστορικός κτλ., θεώρησε ότι ανακάλυψε θησαυρό και χωρίς να ελέγξει τη γνησιότητα του χειρογράφου, όχι μόνο το παρέθεσε αυτούσιο στο έργο που εξετάζουμε, αλλά σε αυτό στηρίζει ουσιαστικά τις απόψεις του για τον εκσλαβισμό και, τελικά εξαλβανισμό της Αττικής. Ας δούμε συνοπτικά το περιεχόμενο του «χειρόγραφου».
«Λόγω των συνεχών επιδρομών, η Αττική από τα χρόνια του Ιουστινιανού Α’ (527-565), για σχεδόν 400 χρόνια ερημώθηκε. Οι Αθηναίοι, μην μπορώντας να αντέξουν τις βαρβαρικές επιθέσεις, μετέφεραν τις οικογένειές τους στα Αμπελάκια της Σαλαμίνας. Από τους λιγοστούς κατοίκους που έμειναν στην Αθήνα, κάποιοι εγκαταστάθηκαν στην ακρόπολη και άλλοι σε διάφορους πύργους της πόλης. Και πάλι όμως, ληστές που οι κάτοικοι «εκάλουν Φούστας» (το ορθό είναι Vroustal, «σλαβική επαρχία του Μοριά», κατά τον Φαλμεράιερ), έκαναν επιθέσεις και αφού λήστευαν τους Αθηναίους, αποσύρονταν στα βουνά. Τα περισσότερα κτίρια της πόλης κατέρρευσαν, οι δρόμοι γέμισαν δέντρα και ολόκληρη η πόλη έγινε δάσος, στο οποίο ωστόσο έβαλαν φωτιά οι ληστές. Πολλές αρχαιότητες καταστράφηκαν τότε. Μην μπορώντας ν’ αντέξουν μακριά από την πατρίδα τους, οι Αθηναίοι έστειλαν πρεσβευτές στην Κωνσταντινούπολη, ζητώντας να ληφθούν μέτρα ώστε να επιστρέψουν στην πόλη τους.
Πραγματικά, η επιθυμία τους εκπληρώθηκε και αφού καθάρισαν τα ερείπια της πόλης, ξανάχτισαν τα σπίτια τους: «Τότε πρώτος και ο ιερεύς Δημήτριος Καλοκύνης Αθηναίος πορευθείς εις την Κωνσταντινούπολιν προς τον Πατριάρχην Ιωαννίκιον έλαβε πατριαρχικήν άδειαν να κατασκευάσει εις τας Αθήνας Μοναστήριον των αγίων Αναργύρων το οποίο επροίκισε με πολλά κτήματα ως εκ του πατριαρχικού γράμματος φανερούται». (Χειρόγραφον Φύλλον Β σελ. 9-11). Παραθέτουμε το κείμενό του «χειρογράφον» από το πρωτότυπο, για να μην υπάρχει καμία αμφιβολία για το συγκεκριμένο απόσπασμα.
Σίγουρα το 1835, ο Φαλμεράιερ δεν μπορούσε να…γκουγκλάρει τις λέξεις Ιωαννίκιος, Πατριάρχης, Κωνσταντινούπολη, προφανώς όμως, δεν θα ήταν ιδιαίτερα δύσκολο να βρει ότι Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως με το όνομα Ιωαννίκιος, είναι οι εξής τρεις: Ιωαννίκιος Α’ (1522-1524), Ιωαννίκιος Β’ ο Λίνδιος (έγινε 4 φορές Πατριάρχης) (1646-1648, 1651-1652, 1653-1654 και 1655-1656) και Ιωαννίκιος Γ’ (1761-1763). (Από εγκυκλοπαίδειες ΠΑΠΥΡΟΣ – ΛΑΡΟΥΣ – ΜΠΡΙΤΑΝΙΚΑ και ΔΟΜΗ). Πατριάρχης Ιωαννίκιος, την εποχή που, υποτίθεται ότι, γράφτηκε το «χειρόγραφο» τον 9ο (ή 10ο) αιώνα δεν υπήρξε! Ο ίδιος, αναφέρει, ότι στον κατάλογο του Le Quien με τους Πατριάρχες, δεν βρήκε «ποιμένα», όπως γράφει χαρακτηριστικά με το όνομα Ιωαννίκιος, αλλά μπορεί, συνεχίζει, να ήταν εμβόλιμος ή όχι γενικά παραδεκτός! Ή ακόμα, ότι σε ένα κενό 4 ετών που υπάρχει, να ήταν Πατριάρχης ο Ιωαννίκιος ! Δυστυχώς για τον Φαλμεράιερ, το μοναδικό κενό που υπάρχει και είναι μόνο δύο ετών, βρίσκεται μεταξύ των ετών 931-933, ώσπου ο Πατριάρχης Θεοφύλακτος(δείτε σχετικό άρθρο μας γι΄ αυτόν), γίνει 16 ετών!
Τι ακριβώς έγινε με το «Αναργύρειο χειρόγραφο»; Ο Πιττάκης, ο οποίος ήταν μέλος της Φιλκής Εταιρείας και πήρε μέρος στην Επανάσταση του 1821, την εποχή που ο Φαλμεράιερ προσπαθούσε να στηρίξει την ασυνέχεια των Ελλήνων, έκανε τον δικό του αγώνα για να βρει στοιχεία που θα επιβεβαίωναν ότι οι κάτοικοι της νεότερης Ελλάδας, ήταν απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων. Τα «Αναργύρεια Χειρόγραφα», τα δημοσίευσε 20 χρόνια αργότερα ο Πιττάκης στην Αρχαιολογική Εφημερίδα, υποστηρίζοντας ότι ο Φαλμεράιερ διέπραξε λαθροχειρία. Τα 3 χρόνια ερήμωσης της Αττικής, τα μετέτρεψε σε 400 (!) για να τεκμηριώσει τις απόψεις του. Φαίνεται όμως, ότι τα χειρόγραφα αυτά, ήταν γενικότερα ανύπαρκτα…Ο Πιττάκης, είχε αντιγράψει ένα απόσπασμα από την «Ιστορία των Αθηνών» του Ιωάννη Μπενιζέλου, που εκδόθηκε μόλις το 1986! Φαίνεται ότι ο Πιττάκης διέπραξε ένα επιστημονικό ατόπημα (θα λέγαμε κομψά…), προκειμένου να εξαπατήσει τον Φαλμεράιερ (;). Και πάλι, ο «Πατριάρχης Ιωαννίκιος», δεν δένει με τα υπόλοιπα. Περιττό να αναφέρουμε ότι αμέσως μετά τη δημοσίευσή τους τα «Αναργύρεια Χειρόγραφα», εξαφανίστηκαν μυστηριωδώς.
Πάντως κατά τον Φαλμεράιερ, όπως προκύπτει από μια μαρτυρία του Μάγιστρου Συμεών,η Αθήνα το πρώτο τρίτο του 10ου αιώνα είχε και πάλι κατοίκους. Αναφέρει κάποιον Χασέ, γιο του Ιούβη που, κατά τον Συμεών, είχε προκαλέσει με την ασωτία και την απληστία του την κατακραυγή των πολιτών της Αθήνας με αποτέλεσμα να λιθοβοληθεί και να θανατωθεί μέσα στη Μητρόπολη της πόλης.
Κλείνοντας το κεφάλαιο περί Φαλμεράιερ – Αττικής, αναφέρουμε, αν και διαφωνούμε κάθετα, όσα έωλα και ατεκμηρίωτα γράφει για τους Αλβανούς και την Αττική. Τον 14ο – 15ο αιώνα, όλη η περιοχή από το Σούνιο ως τα σύνορα της Βοιωτίας, καταλήφθηκε από Αλβανούς προερχόμενους από την Ιλλυρία. Σύντομα, οι Αλβανοί κατέλαβαν την Ύδρα, τις Σπέτσες, τον Πόρο και τη Σαλαμίνα. Συνεχίζοντας, γράφει ότι από τον Ισθμό της Κορίνθου ως την Κωπαΐδα και από τον Ελικώνα μέχρι την άκρη της Αττικής «έχει εξαφανισθεί και το τελευταίο ίχνος όχι μόνο του αρχαίου ελληνικού αλλά και του σλαβονεοελληνικού πληθυσμού του Μεσαίων». Και παρακάτω: «Η Ελευσίς, η Κηφισιά, ο Μαραθών, είναι απόλυτα αλβανικές περιοχές. Και αυτοί ακόμα οι κάτοικοι των Νέων Αθηνών που είναι μάζωμα από τις πιο διαφορετικές περιοχές ανήκουν εν μέρει σ’ αυτή τη δυνατή και ακατάλυτη φυλή (sic)».
«Σήμερα υπάρχει μια αλβανική Αθήνα», συνεχίζει ο Φαλμεράιερ, «όπως κατά την προϊστορία, προτού συγκροτηθεί ο ελληνικός λαός από χίλια διαφορετικά στοιχεία, υπήρχε μια πελασγική Αθήνα». Προς επίρρωση των γραφομένων του, χρησιμοποιεί ένα απόσπασμα από τις «Έρευνες» του William Martin Leake (1777-1860).
Ποιος ήταν όμως ο κύριος W. M. Leake (Λικ); Άγγλος στρατιωτικός, τοπογράφος και αρχαιολόγος. Το 1799 οργάνωσε το τουρκικό πυροβολικό. Ταξίδεψε δύο φορές στην Ελλάδα, όπου συγκέντρωσε πολλά αρχαία αντικείμενα και νομίσματα, τα οποία και δώρισε (σαν να ήταν δικά του!) σε αγγλικά μουσεία! Στη συνέχεια στάλθηκε στην Ήπειρο και την Αλβανία. Στα Γιάννενα, οργάνωσε τον στρατό του Αλή πασά…Γράφει λοιπόν ο Leake στις «Έρευνες» (σελ.254): «Οι χωρικοί της Αττικής διατηρούν περισσότερο απ’ όλους τα χαρακτηριστικά της αλβανικής τους προέλευσης και χρησιμοποιούν πλατιά τη γλώσσα τους».
Αυτά λοιπόν με τη θεωρία του Φαλμεράιερ σχετικά με την Αττική, ας δούμε τις απόψεις του και για το τι έγινε στην Πελοπόννησο με τους Σλάβους.
Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΟΥ ΦΑΛΜΕΡΑΪΕΡ- ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
Για την Πελοπόννησο, περισσότερα γράφει ο Φαλμεράιερ στην “Ιστορία του Μορέα”. Ωστόσο, στο έργο του “Περί της Καταγωγής των Σημερινών Ελλήνων”, προσθέτει νέα στοιχεία, αναθεωρεί κάποια παλαιότερα και απαντά σε επικρίσεις που δέχθηκε.
Αρχικά, κάνει αναφορά στα “μυστικά απομνημονεύματα” του Προκόπιου, σύμφωνα με τα οποία όλες οι ευρωπαϊκές κτήσεις της βυζαντινής αυτοκρατορίας (κατά τον 6ο αιώνα) στην Ευρώπη, με όλα τα χωριά, τα βουνά και τις κοιλάδες της, ένιωσαν την καταστροφική δύναμη των εχθρών και πολλές πόλεις, εκπορθήθηκαν, λεηλατήθηκαν και καταστράφηκαν πάνω από πέντε φορές.
Και συνεχίζει ο Φαλμεράιερ:
“Επειδή ο συγγραφέας (ο Φαλμεράιερ) δεν ήταν ακόμα καλά ενημερωμένος (σημ. προφανώς ενημερώθηκε καλά μεταξύ 1830 και 1835…) παρέμεινε στο έργο του αμφίβολο εάν το Άργος με τα χωριά της περιοχής και η ατείχιστη Λακεδαίμων έπεσαν τότε θύματα του εμπρηστικού πυρσού του βορρά (ενν. των Σλάβων). Σήμερα (1835), ο συγγραφέας είναι σε θέση να κρίνει αυτό το πρόβλημα καλύτερα και με βάση μια πιο εμπεριστατωμένη μελέτη και προσωπική εμπειρία να βεβαιώσει, ότι κατά την περίοδο που καλύπτουν οι δύο τόμοι της ιστορίας του, ούτε ένας οικισμός της Πελοποννήσου δεν έμεινε απείραχτος και μάλιστα σε τέτοιο σημείο, που, εξαιρουμένων ορισμένων διάσημων ονομάτων, ακόμα και η θέση των οικισμών να έχει σβήσει από τη μνήμη των ανθρώπων κατά την εποχή της παλινόρθωσης της χριστιανικής – βυζαντινής κυριαρχίας και την έλευση των νέων χριστιανών”.
Παρακάτω, γράφει για την Πάτρα ο Φαλμεράιερ:
“Η Πάτρα ωστόσο, ήταν τον 9ο αιώνα πολυπληθής, πλούσια και οχυρή παράκτια πόλη στην κατοχή του βυζαντινού αυτοκράτορα. Όμως γνωρίζουμε ότι αυτή η πόλη εποικίστηκε από τους Ιταλούς τον καιρό του Αυγούστου και επομένως δεν μπορεί να θεωρηθεί αρχαία ελληνική πόλη (!). Επιπλέον, δεν γνωρίζουμε από θετικές πηγές την τύχη της κατά τη διάρκεια των αναταραχών του 6ου, 7ου και 8ου αιώνα. Δεν είναι δυνατό να αμφισβητηθεί ότι ο πληθυσμός της αποτελείται από μιγάδες, εν μέρει σλαβικής προέλευσης.
Κατά τον Φαλμεράιερ, που επικαλείται τον Προκόπιο, η Πάτρα το 551 μ.Χ. καταστράφηκε από σεισμό και 4.000 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους. Στη συνέχεια, αναφέρεται στους Τσάκωνες.
Θεωρεί ότι μόνο αυτοί μπορεί να είναι απόγονοι αρχαίων Πελοποννήσιων στον Μοριά. Γράφει ότι οι Τσάκωνες δεν γνωρίζουν τίποτα για το παρελθόν τους, ενώ η πρώτη μνεία γι’ αυτούς γίνεται τον 13ο αιώνα. Συνεχίζει, αναφέροντας ότι: “’Η είναι οι Τζάκωνες ελληνικής καταγωγής και εγκαταστάθηκαν στη Τζακωνία σα μετανάστες μετά την παλινόρθωση της βυζαντινής κυριαρχίας στη σλαβική Πελοπόννησο, όπως οι Αθηναίοι φυγάδες ή είναι απόγονοι κάποιας απομονωμένης σλαβικής φυλής… Η πρώτη εκδοχή φαίνεται και η πιο πιθανή…”.
Για τους Τσάκωνες έχουν γραφτεί πάρα πολλά, δεν είναι εφικτό όμως το συγκεκριμένο άρθρο να επεκταθούμε περισσότερο. Πάντως για, το όνομα Τσακωνία, ο Φαλμεράιερ γράφει ότι “δεν ακούγεται στο αφτί για ελληνικό”.
Απλά να αναφέρουμε ότι και εδώ ο Φαλμεράιερ ατύχησε. Οι Τσάκωνες, αναφέρονται για πρώτη φορά από τον Κωνσταντίνο Ζ’ Πορφυρογέννητο (10ος αιώνας) και όχι τον 13ο αιώνα. Όσο για το όνομα Τσάκωνες, αν και δεν έχει ξεκαθαρίσει ακόμα από πού ακριβώς προέρχεται, πιθανότατα, ετυμολογείται από παραφθορά της φράσης τ(ου)ς Λάκωνες > Τσλάκωνες > Τσάκωνες.
Τον 13ο αιώνα ο Παχυμέρης (τον οποίο είχε υπόψη του ο Φαλμεράιερ , αλλά δεν βλέπουμε να αναφέρει το συγκεκριμένο χωρίο του), γράφει: “Πλείστοι εκ των Λακώνων, ους και Τζάκωνες παραφθείροντες έλεγον”.
Στη συνέχεια, ο Τιρολέζος ιστορικός, αναφέρεται σε σλαβικής αρχής πελοποννησιακά τοπωνύμια, στα οποία στηρίζει μεγάλο μέρος της θεωρίας του και συνεχίζει με τη Μάνη. Για τη Μάνη, ο Φαλμεράιερ δεν παίρνει ξεκάθαρη θέση. Ούτε πάντως και αυτή την ιστορική περιοχή της Πελοποννήσου, τη θεωρεί αμιγώς και διαρκώς ελληνική.
Γράφει χαρακτηριστικά: “Ωστόσο η Μάνη σα νομός είναι εκτεταμένη περιοχή με πολλά χωριά σλαβικής προέλευσης… Ούτε στην Ευρώπη, ούτε στην Ελλάδα πιστεύει κανείς σήμερα ότι η Μάνη είναι καθαρά ελληνική”. (Εδώ νομίζουμε ότι ο Φαλμεράιερ είναι εκτός τόπου και χρόνου).
Κλείνουμε τέλος, με μια αναφορά του Φαλμεράιερ στο τοπωνύμιο Μορέας, Μοριάς και την ετυμολογία της λέξης Μυστράς, για την οποία ισχυρίζεται ότι είναι σλαβική, που προέρχεται είτε από τη λέξη Mys (βουνό που προβαίνει στη θάλασσα ή στην πεδιάδα) είτε από τη λέξη Misa (κοιλότητα). Η λέξη αναφέρεται για πρώτη φορά στο “Χρονικό του Μορέως” (13ος αι.), ως Μυζηθράς, Μηζηθράς, Μιζηθράς, Μεζηθράς, Μεζιθράς και Μαιζηθράς και σε χρυσόβουλα των Παλαιολόγων ως Μ(ο)υζηθράς.
Όλοι οι κορυφαίοι γλωσσολόγοι, δυστυχώς για τον Φαλμεράιερ, σχετίζουν τη λέξη Μυστράς με τη μυζήθρα, είτε σαν τόπος που παράγει μυζήθρα, είτε τόπος που μοιάζει με το τουπί (τυροκομκό ψάθινο σκεύος) στο οποίο φυλάσσεται η αποξηραμένη μυζήθρα (Χ.Π. Συμεωνίδης “ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΤΩΝ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΟΙΚΩΝΥΜΙΩΝ, εκδ. 2010). Όσο για τη λέξη μυζήθρα, προέρχεται από το *ζυμήθρα (το αστεράκι σημαίνει αμάρτυρο, δεν υπάρχει δηλαδή σε αρχαίο κείμενο), το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από τη λ. ζύμη + κατάληξη -θρα (ΕΜΜ. ΚΡΙΑΡΑΣ, ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΩΔΟΥΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ, 1100-1669).
Για τη δε λέξη Μορέας (Μοριάς), που και αυτή αφήνει να εννοηθεί ο Φαλμεράιερ ότι είναι σλαβική, αναφέρεται για πρώτη φορά σε χειρόγραφο του 1111 (W. Miller, “Η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα”). Ο Φαλμεράιερ, γράφει ότι για πρώτη φορά, αναφέρεται 100 χρόνια αργότερα, στα χρόνια του Γοδεφρείδου Α’ Βιλλεαρδουίνου (αρχές 12ου αιώνα).
Στο ΛΕΞΙΚΟ ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ (εκδ. 2012), βρίσκουμε ότι:
Μοριάς < μεσν. Μορέας < μτγν. Μορέα, η μουριά.
Έτσι απλά…
Ο ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ ΣΤΟΝ ΦΑΛΜΕΡΑΪΕΡ
Όπως είναι λογικό, οι απόψεις του Φαλμεράιερ , προκάλεσαν θύελλα αντιδράσεων. Τις αντέκρουσαν, μεταξύ άλλων, ο Κ. Παπαρρηγόπουλος, ο Κ. Χοπφ, ο Α. Πουλιανός, από ανθρωπολογικής πλευράς ενώ πολύ πρόσφατα , ανακαλύφθηκε ότι το DNA των σημερινών κατοίκων της Πελοποννήσου, σε ποσοστό μεταξύ 0,2% ως και 14,4% είναι ίδιο με εκείνο των Σλάβων. Περισσότερο ταιριάζει με εκείνο των Ιταλών και των Σικελών.
Με τον αντίλογο στον Φαλμεράιερ, θα ασχοληθούμε εκτενώς στο Β’ μέρος του άρθρου. Αρκούμαστε για σήμερα, στα γραφόμενα του Dr. Zinkeisen:
“Η Ελλάδα, η Πελοπόννησος και τα γειτονικά νησιά, δεν ενοχλήθηκαν καθόλου ή ελάχιστα από τις καταιγίδες που αδιάκοπα μαίνονταν κατά τη διάρκεια του 6ου αιώνα στις βόρειες επαρχίες. Τα υπολείμματα του αρχαίου λαού των Ελλήνων, που πιεζόμενοι από τις βαρβαρικές επιδρομές των προηγούμενων αιώνων κατέφυγαν στον Νότο, απόχτησαν με ειρηνικές επαφές με τους νέους μέτοικους φρέσκια δύναμη και εξουσία και επιδίωξαν με σπάνια αποφασιστικότητα να την εξασκήσουν, προστατεύοντας έτσι τον θρησκευτικό και πνευματικό τους βίο που, με την ολοκληρωτική αλλαγή που προξένησε η ισχυρή επίδραση του Χριστιανισμού, απόχτησε τώρα νέα εσωτερική συνάφεια και μορφή…”.