Η Γερμανία τίμησε το Σάββατο (20/7) τους δράστες της αποτυχημένης απόπειρας δολοφονίας του Αδόλφου Χίτλερ, πριν από 75 χρόνια και τον αμφιλεγόμενο αρχηγό τους, τον αριστοκράτη αξιωματικό Κλάους φον Στάουφενμπεργκ, σε μια περίοδο που η ακροδεξιά επιχειρεί να σφετεριστεί την κληρονομιά τους.
“Υπάρχουν στιγμές που η ανυπακοή μπορεί να γίνει καθήκον”, σημείωσε η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, στην ομιλία της σε μια τελετή στο Βερολίνο, ενώπιον νεοσύλλεκτων του γερμανικού στρατού.
Η επιχείρηση “Βαλκυρία”, το πραξικόπημα στο οποίο ενεπλάκησαν πολλές χιλιάδες στρατιωτικοί και πολίτες, είναι η γνωστότερη πράξη αντίστασης εναντίον του χιτλερικού καθεστώτος. Στις 20 Ιουλίου 1944 ο συνταγματάρχη φον Στάουφενμπεργκ τοποθέτησε έναν εκρηκτικό μηχανισμό μέσα σε έναν χαρτοφύλακα κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίασης στο καταφύγιο του Χίτλερ, τη “Φωλιά του λύκου”, κοντά στο Ράστενμπουργκ, στη σημερινή Πολωνία.
Η απόπειρα δολοφονίας απέτυχε. Ο Αδόλφος Χίτλερ γλίτωσε, με ελαφρά τραύματα. Ο συνταγματάρχης, που είχε χάσει ένα μάτι και ένα χέρι συμμετέχοντας στην εκστρατεία του Ρόμελ στην Αφρική, τουφεκίστηκε το ίδιο βράδυ μαζί με άλλους τρεις συνωμότες.
#OnThisDay in 1944, #Stauffenberg attempted to assassinate Adolf Hitler. The failed assassination is regarded as the most important attempt to bring down the #ThirdReich. #20JulyPlot #WW2 #resistance #Germanhistory @HISTORY pic.twitter.com/ZsXtKopOWa
— Deutschland.de/en (@en_germany) July 20, 2019
Αμηχανία
“Μέχρι και σήμερα, υπάρχει έλλειψη κατανόησης και αμηχανία” για αυτήν την απόπειρα της 20ής Ιουλίου, παραδέχτηκε η καγκελάριος. Και ένας από τους λόγους είναι πως ο δράστης υπήρξε αξιωματικός του στρατού.
Μολονότι συχνά στο εξωτερικό παρουσιάζεται ως αδιαμφισβήτητος ήρωας –όπως σε μια χολιγουντιανή ταινία του 2008 με πρωταγωνιστή τον Τομ Κρουζ– η προσωπικότητα και τα κίνητρα του φον Στάουφενμπεργκ εξακολουθούν να αποτελούν αντικείμενο συζήτησης στη Γερμανία. Κάποιοι του προσάπτουν ότι καθυστέρησε υπερβολικά να μεταστραφεί από υποστηρικτή του ναζιστικού καθεστώτος σε οργανωτή της απόπειρας δολοφονίας του Φύρερ. Από την άλλη, για πολύ καιρό μετά τον πόλεμο θεωρείτο “προδότης” από ένα μέρος της γερμανικής κοινωνίας που είχε εμποτιστεί από τα χρόνια του ναζισμού, όπως ανέφερε ο Γιοχάνες Τίχελ, ο διευθυντής του Memorial, σε άρθρο του στη γερμανική εφημερίδα TAZ.
Στην Ανατολική Γερμανία εξάλλου, ο ελιτισμός και η “επανάσταση του παλατιού” –σύμφωνα με την έκφραση του πολιτικού Άντον Άκερμαν– δεν ταίριαζαν με τα λαϊκά κομμουνιστικά ιδεώδη.
“Για εμάς, ο Στάουφενμπεργκ ήταν ένας δειλός, που δεν χρησιμοποίησε πιστόλι αλλά βόμβα με χρονοδιακόπτη για να βγει σώος”, είχε πει ο Κουρτ Σάλτερμπεργκ, νεοσύλλεκτος τότε, στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung. Εκείνη την εποχή όμως “ένας απλός στρατιώτης δεν ήξερε τίποτα για τις ωμότητες των ναζί”, υπενθύμισε.
Merkel thanks people who resisted the Nazi regime 75 years after Claus von Stauffenberg tried to assassinate Adolf Hitler: "Those who acted on July 20th [1944] are a role model for us…We can only build a good future if we understand our past."pic.twitter.com/vDLy7O2qdy
— Marcel Dirsus (@marceldirsus) July 13, 2019
Χρειάστηκε να περάσουν σχεδόν 40 χρόνια, μέχρι τη δεκαετία του 1980, ώστε να αναγνωριστεί πραγματικά η αντίσταση κατά του ναζισμού. Η απόπειρα της 20ής Ιουλίου και η μοίρα των φοιτητών της ομάδας του “Λευκού Ρόδου“, που αποκεφαλίστηκαν επειδή μοίραζαν φυλλάδια εναντίον του καθεστώτος, έγιναν εμβληματικές πράξεις.
Για την καγκελάριο Μέρκελ, το Σύνταγμα με το οποίο εγκαθιδρύθηκε το γερμανικό κράτος δικαίου “ίσως δεν θα μπορούσε να υπάρξει ως έχει” χωρίς τις ενέργειες του Κλάους φον Στάουφενμπεργκ και των συνεργών του.
“Είναι καθήκον μας να φροντίσουμε ώστε οι πολιτικοί αξιωματούχοι (…) να μην φοβούνται για τη ζωή της”, είπε σε άλλη ομιλία της, αναφερόμενη στη δολοφονία, στις αρχές Ιουνίου, ενός στελέχους του κόμματός της από έναν νεοναζί στο Κάσελ της κεντρικής Γερμανίας. Στην πόλη αυτή περίπου 8.000 άνθρωποι κατέβηκαν στους δρόμους σήμερα, σύμφωνα με την αστυνομία, διαμαρτυρόμενοι για την προγραμματισμένη συγκέντρωση ενός μικρού κόμματος της ακροδεξιάς.