«Πριν από λίγους μήνες διαγνώστηκα με PPMS (Πρωτοπαθή Προϊούσα Πολλαπλή Σκλήρυνση). Αυτή η ασθένεια έχει πολλές μορφές και εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε άνθρωπο. Είναι αυτοάνοσο νόσημα, το οποίο μπορεί και πραγματικά αλλάζει με πολλούς τρόπους την ποιότητά σου και την ικανότητά σου να κάνεις ακόμη και τις βασικές λειτουργίες με τρόπους που πάντα σου φαίνονταν φυσιολογικοί». Τα λόγια με τα οποία περιέγραψε ο Αμερικανός τεχνικός της ομάδας μπάσκετ του Ολυμπιακού Ντέιβιντ Μπλατ την ασθένειά του συγκλονίζουν από χθες τον κόσμο, εντός κι εκτός αθλητισμού, για τον αγώνα που δίνει στην προσωπική του ζωή.
Περίπου 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι νοσούν με σκλήρυνση κατά πλάκας σε όλο τον κόσμο. Η πολλαπλή σκλήρυνση στο 90% των περιπτώσεων έχει εξέλιξη με εξάρσεις και υφέσεις – και για τις περιπτώσεις αυτές έχουν αναπτυχθεί και εγκριθεί την τελευταία δεκαετία περισσότερα από δέκα νέα φάρμακα που αλλάζουν την πορεία της.
Ποσοστό 10% με 15% των ατόμων με πολλαπλή σκλήρυνση διαγιγνώσκεται με πρωτοπαθώς προϊούσα μορφή της νόσου. Σε αντίθεση με τις άλλες μορφές της νόσου όπου οι ασθενείς παρουσιάζουν διαστήματα ύφεσης των συμπτωμάτων και υποτροπές και η εξέλιξη είναι πιο αργή, στην πρωτοπαθώς προϊούσα πολλαπλή σκλήρυνση η νόσος εξελίσσεται χωρίς διακοπές και στάδια. Αυτή η μορφή της νόσου θεωρείται από τους ειδικούς ως η δυσκολότερη και μέχρι πριν από λίγα χρόνια δεν υπήρχε θεραπεία.
Μια ασθένεια με σκληρό πρόσωπο
Πολλαπλή σκλήρυνση: το όνομα της νόσου είναι και η ακριβής περιγραφή της φθοράς που προκαλείται στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ), αφού λόγω της φθοράς της ουσίας μυελίνης δημιουργούνται πλάκες (ουλές) σε πολλαπλά σημεία του. Στη χώρα μας εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 14.000 ασθενείς, με τις γυναίκες να αποδεικνύονται ο αδύναμος κρίκος μεταξύ των δύο φύλων στην εμφάνιση της νόσου.
Η πολλαπλή σκλήρυνση ορίζεται στην ιατρική ως μία χρόνια, αυτοάνοση ασθένεια του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος (ΚΝΣ). Το ΚΝΣ περιλαμβάνει τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό. Ο εγκέφαλος ελέγχει τις λειτουργίες του οργανισμού, όπως την κίνηση, με «μηνύματα» τα οποία περνούν από τον νωτιαίο μυελό και στη συνέχεια διαβιβάζονται όπου απαιτείται μέσω του περιφερικού νευρικού συστήματος (ΠΝΣ) που διακλαδίζεται σε ολόκληρο το σώμα.
Τα νεύρα περιβάλλονται από τη μυελίνη, η οποία επιτρέπει τη διέλευση των ηλεκτρικών ερεθισμάτων. Οι επιστήμονες την περιγράφουν ως το συνθετικό μονωτικό περίβλημα που έχουν τα ηλεκτρικά καλώδια. Όταν λοιπόν η μυελίνη επηρεαστεί ή καταστραφεί, εμποδίζεται η ικανότητα αγωγής ερεθισμάτων, το σύστημα επικοινωνίας των κυττάρων του εγκεφάλου δυσλειτουργεί και εμφανίζονται τα διάφορα συμπτώματα της σκλήρυνσης κατά πλάκας – μεταξύ άλλων, κινητικά συμπτώματα, διαταραχές όρασης, κύστης, νοητική δυσλειτουργία.
Πρόκειται για μία ασθένεια αυτοάνοση, δηλαδή οφείλεται σε έναν μηχανισμό που λειτουργεί έχοντας λανθασμένα δεδομένα, και συγκεκριμένα τη λανθασμένη παραδοχή ότι τα αντιγόνα του ΚΝΣ είναι εχθροί και έτσι τα Τ λεμφοκύτταρα τους επιτίθενται για να τα καταστρέψουν. Ταυτόχρονα είναι και νευροεκφυλιστική νόσος, δηλαδή η φλεγμονή που προκαλείται προσβάλλει το ΚΝΣ, τον εγκέφαλο και τον νωτιαίο μυελό.
Σε ό,τι αφορά τις αιτίες που ευθύνονται για την εμφάνιση της πολλαπλής σκλήρυνσης, το τοπίο παραμένει θολό καθώς κατά καιρούς έχουν ενοχοποιηθεί αρκετοί και διαφορετικοί παράγοντες, όπως ιοί, η έλλειψη βιταμίνης D, μεταβολικά προβλήματα όπως η παχυσαρκία, με την προϋπόθεση βέβαια ότι για όλα αυτά υπάρχει και γενετικό υπόβαθρο. Πάντως, η νόσος δεν είναι κληρονομική ούτε μεταδιδόμενη.
Η δυσκολία της διάγνωσης
Οι ειδικοί χαρακτηρίζουν την πολλαπλή σκλήρυνση ως την επιτομή της νευρολογίας, καθώς η ασθένεια μπορεί να μιμηθεί οτιδήποτε. Εμφανίζονται όλα τα συμπτώματα που γνωρίζει ο νευρολόγος. Τα κλασικά είναι το μούδιασμα, η υπερβολική κόπωση, η απώλεια ισορροπίας, η μείωση της οπτικής οξύτητας, η δυσκολία στη βάδιση, η αίσθηση ηλεκτρικής εκκένωσης στην πλάτη, ιδίως με το σκύψιμο του κεφαλιού, διπλωπία, δηλαδή εμφανίζονται όλα διπλά, παρεγκεφαλικός τρόμος, διαταραχές κύστης, όπως ακράτεια.
Από το εύρος των συμπτωμάτων γίνεται αμέσως αντιληπτό πόσο δύσκολη μπορεί να είναι η διάγνωση. Γι’ αυτό τον λόγο μπορεί να περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι ο γιατρός να έχει επαρκείς διαγνωστικές ενδείξεις ότι πρόκειται για σκλήρυνση κατά πλάκας. Σε πολλές περιπτώσεις δεν αρκεί μια μαγνητική τομογραφία ώστε να υπάρξει διάγνωση. Οι εξετάσεις γίνονται για να αποκλειστεί η πιθανότητα άλλων ασθενειών και με την «εις άτοπον απαγωγή» να προκύψει η σκλήρυνση κατά πλάκας.
Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί μια μεγάλη νίκη στον πόλεμο κατά της νόσου: έχουν υπερδιπλασιαστεί οι θεραπείες για την πολλαπλή σκλήρυνση. Το 2010 ήταν διαθέσιμες πέντε θεραπείες, σήμερα είναι διαθέσιμες 13 (ενέσιμες και σε χάπια), ενώ βρίσκονται σε εξέλιξη κλινικές μελέτες για άλλες έξι.
Η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει να ταξινομηθούν τα περιστατικά, γιατί, παρότι τα συμπτώματα της νόσου μπορεί να είναι ίδια, η θεραπεία είναι απολύτως εξατομικευμένη. Εκτός από τη θεραπεία, σημαντικό είναι όσοι διαγνωστούν με σκλήρυνση να υιοθετούν υγιεινή διατροφή, να διατηρούν σωστό σωματικό βάρος αλλά και καλή, μέσω της άσκησης, τη φυσική κατάστασή τους.