Του Γιώργου Αδαμόπουλου / info@eurohoops.net
Η στολή και η σφυρίχτρα από εκείνον τον αγώνα της 15ης Ιουλίου 1991 έχουν τοποθετηθεί στο «Μουσείο» του παγκόσμιου μπάσκετ, στο Hall Of Fame του Σπρίνγκφιλντ της Μασαχουσέτης. Η Σάντι Ορτίθ-Ντελ Βαλ, όμως, λέει πια ότι «ενώ τότε αισθάνθηκα πεταλούδες στο στομάχι, πλέον δεν νιώθω έτσι…».
Σαν σήμερα, πριν από 32 χρόνια, η γεννημένη στη Νέα Υόρκη αλλά με καταγωγή από το Πουέρτο Ρίκο πρώην ρέφερι, έγινε η πρώτη γυναίκα διαιτητής σε επαγγελματικό αγώνα μπάσκετ ανδρών στις Η.Π.Α.! Ήταν η δεύτερη ρέφερι του αγώνα Φιλαδέλφεια Σπίριτ – Νιου Χέιβεν Σκάιχοκς, στο γήπεδο του πανεπιστήμιου Holy Family, της Πενσιλβάνια, για την United States Basketball League (USBL).
Η πρωτιά της την έφερνε – τουλάχιστον έτσι πίστευε – πιο κοντά στο μεγάλο όνειρό της. Το ΝΒΑ, όμως, αν και την αποζημίωσε (όχι όσο επιδικάστηκε αρχικά), δεν την εκτίμησε ποτέ. Σε εκείντο ματς, μεταξύ Σπίριτ – Σκάιχοκς, δεν είχε άγχος. Σφύριξε τις δύο πρώτες φάσεις του ματς. Μία παράβαση βημάτων και ένα φάουλ εκτός φάσης.
Ρέφερι σε… φυλακές!
Ήταν άλλη μία μέρα «στο γραφείο». Άλλωστε, για την τότε 47χρονη, η μοναδική διαφορά από τους άνδρες διαιτητές ήταν το πώς οι παίκτες ενίοτε επιχειρούσαν να την ξεγελάσουν για ένα σφύριγμα. Έφτασε να διαιτητεύσει αγώνες της φυλακής Ράγουεϊ, στο Νιου Τζέρσεϊ, το 1989 και δεν τρόμαξε από τους αγριεμένους κρατούμενους! Το πιο κοντινό βήμα στο ΝΒΑ ήταν μερικοί αγώνες επίδειξης των Νετς, από κλήση του αείμνηστου παλαίμαχου σέντερ των Νικς και άλλοτε τζένεραλ μάνατζερ των Νετς, Ουίλις Ριντ, την εποχή που εκεί έπαιζε ακόμη ο Ντράζεν Πέτροβιτς. Η Λίγκα δεν την αποδέχθηκε ποτέ…
Cuando los Bad Boys liderados por Isaiah Thomas reinaban en la NBA en 1989, la referee Sandhi Ortiz-Del Valle se preparaba para manejar partidos de alta tensión en una prisión de máxima seguridad en Rahway, Nueva Jersey. pic.twitter.com/d91f9XmrMk
— SportStory (@sportstorytv) July 16, 2020
Το μπάσκετ το αγάπησε όταν άρχισε να παίζει, στο Χάρλεμ, στο σχολείο της. Φοίτησε και αγωνίστηκε στο Σίτι Κόλετζ του Ιστ Όραντζ του Νιου Τζέρσεϊ. Επαγγελματική καριέρα δεν προέκυψε, αλλά είχε αποφασίσει να μην μείνει μακριά από τα playgrounds και τα παρκέ. «Λατρεύω τη διαιτησία, διότι αγαπώ το παιχνίδι του μπάσκετμπολ. Δεν ξέρω αν, παράλληλα, καταρρίπτω στερεότυπα, “σπάω” κανόνες ή βοηθώ στο να ανοίξουν τα μυαλά ορισμένων», είχε δηλώσει μετά τον ιστορικό αγώνα της στο USBL. «Θέλω να με αναγνωρίζουν ως καλό και καταρτισμένο ρέφερι και όχι γιατί τυγχάνει να είμαι γυναίκα».
Το 1984, έλαβε επίσημη άδεια να διαιτητεύει αγώνες στην πολιτεία της Νέας Υόρκης και στην Pro–Am League του Λος Άντζελες, μία καλοκαιρινή λίγκα, από την οποία το ΝΒΑ «ψάρευε» συχνά τους καλούς διαιτητές. Για εκείνη, η διαιτησία δεν ήταν «δουλειά» ή πίεση. «Όταν πατούσα στο γήπεδο, ήταν σαν να κάνω διακοπές από τη ζωή και τη δύσκολη καθημερινότητά μου. Για 40΄ δεν είχα να ανησυχώ για το πώς θα πληρώσω το δάνειο για το σπίτι ή τι θα φάνε οι δύο κόρες μου».
