Του Γιώργου Αδαμόπουλου / info@eurohoops.net
Το χρονοντούλαπο της ιστορίας είναι συχνά αντιφατικό. Μπορεί να σου θυμίσει όμορφες αναμνήσεις. Από την άλλη, ανασύρει ενίοτε μελαγχολικές σκέψεις. Όπως και να έχει, περιλαμβάνει στιγμές που έμειναν χαραγμένες σε μυαλό, καρδιά και βιβλία των ρεκόρ.
Αν οι πρώτες διοργανώσεις Παγκοσμίου Κυπέλλου, μετά το 1950, άφησαν πίσω του τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά και βεντέτες, ψυχροπολεμικό κλίμα και παρασκήνια, οι επόμενες μετά τη δεκαετία του ’80, είχαν «πιο πολύ» μπάσκετ. Παρουσίασαν την ανάδειξη της Ελλάδας σε δύναμη του αθλήματος, έφεραν στις Η.Π.Α. υπενθυμίσεις ότι δεν παίζει μόνη της, αλλά χάλασαν και μία αδελφική φιλία…
Το Eurohoops θυμάται σπουδαίους παίκτες και ομάδες, (απρόσμενους) θριάμβους και χαμένες φιλίες που έμειναν στην ιστορία των Μουντομπάσκετ από το 1986 ως τις μέρες μας και «σημάδεψαν» τις τελευταίες διοργανώσεις, σε πέντε + μία στιγμές που έδωσαν το στίγμα του εκάστοτε τουρνουά.
1986 – Η πρώτη ελληνική παρουσία και ο… ημιτελικός των τελικών!
Η Ελλάδα εμφανίστηκε για πρώτη φορά σε Παγκόσμιο πρωτάθλημα στα γήπεδα της Ισπανίας, το 1986. Η 10η θέση ήταν βεβαίως λόγος πανηγυρισμών αλλά όχι και πρόβλεψης για το τι θα επακολουθούσε έναν χρόνο αργότερα στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας. Ενδεχομένως μόνο το μυαλό και το ταλέντο του σπουδαίου Νίκου Γκάλη να μπορούσε να «συλλάβει» μία τέτοια ιδέα. Ο «Νικ», άλλωστε, χάρισε στη χώρα έναν ατομικό τίτλο, ως κορυφαίος σκόρερ της διοργάνωσης, μπροστά και από τον μεγάλο Βραζιλιάνο σκόρερ, Οσκάρ Σμιντ! Σε δέκα αγώνες, ο «Γκάνγκστερ» πέτυχε 337 πόντους (μ.ό. 33,7, που παραμένει ο υψηλότερος στην ιστορία των αγώνων!). Ο Γκάλης σκόραρε 53π. (21/28διπ., 1/1τριπ. και 8/12βολ.) εναντίον του Παναμά, στο ελληνικό ρεκόρ μέχρι σήμερα αλλά και στη δεύτερη καλύτερη επίδοση των Μουντομπάσκετ, πίσω από τους 62π. του Κορεάτη Γιάε Χουρ, το 1990 εναντίον της Αιγύπτου!
Από το 1950 ως το 2019: Οι πρώτοι σκόρερ στην ιστορία του Παγκοσμίου Κυπέλλου
Η ανατροπή του αιώνα!
Οι Η.Π.Α., με παίκτες (ακόμη) από τα πανεπιστήμια, κατέκτησαν το χρυσό μετάλλιο στην Ισπανία. Λίγοι, ωστόσο, θυμούνται τον θρίαμβό τους, καθώς το σπουδαιότερο ματς της διοργάνωσης ήταν ο ημιτελικός ανάμεσα στην Σοβιετική Ένωση και τη Γιουγκοσλαβία. Περίπου 50΄΄ πριν από το τέλος, η Ε.Σ.Σ.Δ. ήταν στο -9 (85-76), όμως δεν τα παράτησαν. Το τρίποντο του Τιχονένκο «έγραψε» το 85-79 και το λάθος των «πλάβι» διαδέχεται τρίποντο του Άρβιντας Σαμπόνις για το -3. Η μπάλα αρχίζει να ζυγίζει… έναν τόνο για τους Γιουγκοσλάβους και ο 16χρονος και κάτι Βλάντε Ντίβατς κάνει διπλή ντρίμπλα… Ο Βάλτερς δεν χάνει την ευκαιρία, ισοφαρίζει με τρίτο τρίποντο και στέλνει το ματς στην παράταση, στην οποία η Σοβιετική Ένωση κερδίζει με 91-90!
Η παρέα του «Σάμπας» παραλίγο να το επαναλάβει και στον τελικό, γυρίζοντας από το –17 (50-67) του 33΄. Ο Κουρτινάιτις μείωσε σε 87-85 στα 8΄΄ και το λάθος του Κένι Σμιθ έδωσε στην ομάδα του την τελευταία ευκαιρία… Το τρίποντο του Βάλτερς στην εκπνοή, όμως δεν βρήκε στόχο, καθώς η ρέντα των Σοβιετικών εξαντλήθηκε μερικές ώρες νωρίτερα.
1990 – Ο… «αντί-Γκάλης» και η ρήξη Πέτροβιτς-Ντίβατς
Στα γήπεδα της Αργεντινής, η Ελλάδα επιθυμούσε μία «παγκόσμια» δήλωση, μετά το χρυσό στο Ευρωμπάσκετ του 1987 και το ασημένιο το 1989 στο Ζάγκρεμπ. Η απουσία του (τραυματία από το φιλικό με την Τσεχοσλοβακία) Γκάλη, όμως, περιόριζε πολλές από τις ελπίδες για κάτι τέτοιο. Ο Παναγιώτης Γιαννάκης, πάντως, που είχε θυσιάσει το επιθετικό παιχνίδι του για να παίξει πλάι στον «Νικ» σε Άρη και Εθνική, θυμήθηκε τα νιάτα του και με μία μπασκετική «ραψωδία» αναδείχθηκε τρίτος σκόρερ της διοργάνωσης με 205 πόντους σε οκτώ ματς (μ.ό. 25,6), πίσω από Σμιντ και τον Ιταλό Ρίβα!
Η Ελλάδα τερμάτισε στην 6η θέση, χάνοντας 97-94 από τη Βραζιλία, χάρη στην παρουσία του 21χρονου Νάσου Γαλακτερού, ο οποίος ψηφίστηκε «παίκτης-αποκάλυψη» των αγώνων. Ο τότε παίκτης της ΑΕΚ, πάντως, είδε το νικητήριο καλάθι του στην πρεμιέρα με τις Η.Π.Α. να ακυρώνεται (ορθώς) ως εκπρόθεσμο, σε ριμπάουντ από σουτ του Παταβούκα πίσω από το κέντρο, που «μπήκε και βγήκε»… Η ελληνική ομάδα ηττήθηκε στη συνέχεια στην παράταση από την (προ) τελευταία – λόγω και του 1998 – αμερικανική ομάδα δίχως παίκτες του ΝΒΑ.
Ο «πόλεμος» έφτασε και στο παρκέ…
Πρωταθλήτρια κόσμου αναδείχθηκε η τελευταία ενιαία Γιουγκοσλαβία σε Παγκόσμιο πρωτάθλημα, με κόουτς τον Ντούσαν Ίβκοβιτς και πεντάδα τους… Πέτροβιτς, Κούκοτς, Πάσπαλι, Ράτζα και Ντίβατς! Εκείνη η ομάδα θεωρείται η πληρέστερη ομάδα που εμφανίστηκε στη διοργάνωση. Μετά τον τελικό με τη Σοβιετική Ένωση, όμως, κι ενώ οι Αργεντίνοι έκλαιγαν ακόμη στο μνήμα της πρώην Πρώτης Κυρίας Εβίτα Περόν, στο Μπουένος Άιρες μπήκε η «ταφόπλακα» στην αδελφική φιλία των Ντράζεν Πέτροβιτς και Βλάντε Ντίβατς.
Η Γιουγκοσλαβία παρατάχθηκε ενωμένη, αν και στο πολιτικό σκηνικό τέσσερις δημοκρατίες επιθυμούσαν την απόσχιση τους και διεκδικούσαν την ανεξαρτησία τους. Μία από αυτές ήταν και η Κροατία του Ντράζεν. Οι στιγμές των πανηγυρισμών μετά το 92-75 επί των Σοβιετικών κράτησαν λίγο… Στο φινάλε του τελικού, ένας οπαδός μπήκε στο παρκέ, κρατώντας και υψώνοντας μία σημαία της Κροατίας. Ο Ντίβατς τον αντιλήφθηκε και δίχως να το σκεφτεί άρπαξε τη σημαία και την πέταξε!
Ο Ντράζεν διαχώρισε τη θέση του και δεν μίλησε ξανά με τον συγκάτοικό του σε κάθε αποστολή… Ο Ντίβατς ήταν ο μόνος φίλος του που δεν κράτησε το 1993 το φέρετρο του Πέτροβιτς, μετά το δυστύχημα που του στέρησε τη ζωή. Ο Σέρβος εξιστόρησε την υπόθεση στο ντοκιμαντέρ «Once Brothers» (=«Κάποτε Αδέρφια») του ESPN, όταν δεκαετίες μετά επισκέφθηκε τον τάφο του Ντράζεν και συνάντησε και τη μητέρα του, Μπιζέρκα.
1994 – Η Εθνική «του» Φασούλα
Αν κατά τον Ιταλό, κάποτε πρωθυπουργό και αφεντικό της Μίλαν, Σίλβιο Μπερλουσκόνι, «ο προπονητής είναι ένας μόδιστρος που χαλάει το ύφασμα!», η Εθνική άλλαξε… ράφτη παραμονές του Μουντομπάσκετ 1994 στο Τορόντο. Στην προετοιμασία, ο Παναγιώτης Φασούλας ζήτησε άδεια να μεταβεί στην Νέα Υόρκη για προσωπικούς λόγους, ο κόουτς Ευθύμης Κιουμουρτζόγλου την αρνήθηκε και η «Αράχνη» την πήρε… από τη σημαία. Ο ομοσπονδιακός προπονητής είπε ξεκάθαρα «ή εγώ ή αυτός» και η ΕΟΚ τού απάντησε… απολύοντάς τον και χρίζοντας χεντ κόουτς τον βοηθό του, Μάκη Δενδρινό.
Ο Φασούλας, όμως, έκανε στην πορεία το τουρνουά της ζωής του, οδήγησε την Ελλάδα στην 4η θέση με μέσο όρο 18 πόντων και δέκα ριμπάουντ, ακούγοντας τους ομογενείς στον Καναδά να φωνάζουν «Φασόλια-φακές, Φασούλας is the best»!!! Η ελληνική ομάδα έφτασε στην τετράδα, αλλά στον ημιτελικό ηττήθηκε… γράφοντας ιστορία από τη Dream Team 2. Οι Η.Π.Α. των Ντομινίκ Ουίλκινς, Σακίλ Ο’Νιλ, Ρέτζι Μίλερ βρέθηκε πίσω με 17-14, αλλά αν και νίκησε με 97-58, είδε την Ελλάδα να γίνεται η πρώτη ομάδα που δεν δέχθηκε 100 πόντους από τους ΝΒΑers, οι οποίοι κατέκτησαν εύκολα το χρυσό (137-91 στον τελικό τη Ρωσία).
Ο δεύτερος… τσακωμός του Φασούλα!
Ο «Πάνι» δεν «τα έσπασε» μόνο με τον Κιουμουρτζόγλου. Στο φινάλε των ομίλων, είχε αψιμαχία με τον Γιώργο Σιγάλα, όταν ο αρχηγός του Ολυμπιακού ευστόχησε… κατά λάθος σε βολή με το Πουέρτο Ρίκο. Η Εθνική έχανε 72-63 και με το -9 τερμάτιζε 2η , με θεωρητικά βολικό σταύρωμα στα προημιτελικά. Ο Δενδρινός έδωσε εντολή στον «Ράμπο» να χάσει την βολή, αλλά άθελά του βρίσκει ταμπλό και μέσα! Η ήττα με το –8 έφερε τη «γαλανόλευκη» 1η, όμως η Κίνα νίκησε απρόσμενα την Ισπανία και βρέθηκε στον δρόμο της Ελλάδας!
2002 – Η εντός έδρας «προσγείωση» των Αμερικανών
Δύο χρόνια νωρίτερα, είχε ακουστεί ένα «καμπανάκι». Οι NBAers των Η.Π.Α. είχαν φτάσει κοντά στην πρώτη ήττα τους, αλλά στον ημιτελικό των Ολυμπιακών Αγώνων του Σίδνεϋ, ο Σαρούνας Γιασικεβίτσιους αστόχησε στην εκπνοή… Η Team USA νίκησε στον τελικό τους Γάλλους, όμως στο Παγκόσμιο της Ιντιανάπολις (χωρίς ελληνική παρουσία) δεν απέφυγαν το «κάζο»…
Οι Αμερικανοί έμειναν στην 6η θέση, αφού μετά την παρθενική ήττα των «Dream Team» από την Αργεντινή, ηττήθηκαν και στα προημιτελικά από τη μετέπειτα πρωταθλήτρια Σερβία και στον αγώνα κατάταξης 5-6 και από την Ισπανία!
Οι Σέρβοι του Ντίβατς, του Μποντίρογκα και του Πέτζα Στογιάκοβιτς πήραν το χρυσό, ωστόσο οι φιναλίστ Αργεντινοί φωνάζουν για ένα φάουλ που δεν δόθηκε από τον διαιτητή Νίκο Πιτσίλκα, σε φάση που οδήγησε σε καλάθι των «πλάβι» και στην παράταση, στην οποία η Σερβία επικράτησε με 84-77. Η Αργενινή πήρε τη ρεβάνς της με το χρυσό Ολυμπιακό μετάλλιο στην Αθήνα, το 2004.
Την τρίτη θέση κατέλαβε η Γερμανία του MVP και κορυφαίου σκόρερ, Ντιρκ Νοβίτσκι, η οποία νίκησε στο ματς του χάλκινου μεταλλίου την έκπληξη της Νέας Ζηλανδίας.
2006 – Το έπος της Σαϊτάμα που έμεινε… ασημένιο
Όπως ο Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, στη θρυλική ταινία «Καζαμπλάνκα», ξεστόμισε το περίφημο «We will always have Paris», στο ελληνικό μπάσκετ πολλοί λένε πως «θα έχουμε πάντα τη Σαϊτάμα». Στο Μουντομπάσκετ του 2006 στην Ιαπωνία, η Εθνική κατέκτησε το πρώτο μετάλλιό της στη διοργάνωση, αλλά… δεν ήταν το χρυσό. Η ομάδα του Παναγιώτη Γιαννάκη, αν και στην πορεία έχασε τον Νίκο Ζήση με σπασμένο ζυγωματικό, από το αντιαθλητικό χτύπημα του Βαρεζάο, έδωσε εντυπωσιακή συνέχεια στον ευρωπαϊκό τίτλο του 2005.
Η αήττητη πρωταθλήτρια Ευρώπης έφτασε στα ημιτελικά, κόντρα στην Team USA των ΛεΜπρον, Καρμέλο Άντονι, Κρις Πολ, Ντουέιν Ουέιντ και Ντουάιτ Χάουαρντ, αλλά όχι μόνο την κοίταξε στα μάτια, αλλά την νίκησε! Κάθε λεπτό που περνούσε οι διεθνείς το πίστευαν ολοένα και περισσότερο. Το μεγάλο ματς του Σπανούλη συνοδεύτηκε από τη μαεστρική οργάνωση του Παπαλουκά, την κυριαρχία του Σχορτσανίτη και τη βοήθεια από τον πάγκο των Ντικούδη αλλά και κάθε παίκτη, για όσο αγωνίστηκε.
Το ταμπλό έγραψε 101-95 και η Ελλάδα περίμενε αντίπαλο από τον ημιτελικό Ισπανίας-Αργεντινής. Το κοινό πίστεψε στο χρυσό όταν τραυματίστηκε ο σταρ της Ισπανίας, Πάου Γκασόλ και πανηγύρισε το άστοχο τρίποντο του Νοτσιόνι στο μηδέν. Οι «ρόχας», όμως, ήταν ασταμάτητοι, οι Έλληνες διεθνείς επιβεβαίωσαν αυτό το περίεργο «άδειασμα» που επικαλούνται συχνά παίκτες και προπονητές και η Ελλάδα ηττήθηκε με 70-47 και φόρεσε το ασημένιο μετάλλιο, με μία γλυκιά μελαγχολία ή μία πικρή απορία για τη χαμένη ευκαιρία.