by David Roth, Çeviri: Cem Doğan
Bu yazı ilk olarak vice.com‘da yayınlanmış olup uyarlanarak dilimize çevrilmiştir.
2006 yılının Haziran ayında NBA bir değişiklik yapılacağını duyurdu. Lig hakkında yayın yapan medyanın zaferle taçlandırarak yansıttığı gibi, “35 yıldan fazla süredir ilk, 60 sezonda ise ikinci defa” 8 parçalı deri bir toptan, daha karmaşık yapıda bir topa geçildiği açıklanıyordu. Spalding’in yeni topu, tescilli Cross Traxxion, mikro elyaf materyalden yapıldı ve açıklaması zor bir çapraz panel tasarımıyla birbirine kenetlendi; ellerinizi bir araya getirin, parmaklarınız kenetlensin, sonra NBA logosunun sol el orta parmağınızın ekleminde ve David Stern’ün imzasının da sağ tarafta olduğunu hayal edin: İşte bunun gibi bir şey.
Bu duyurunun üstünden çok zaman geçmeden bir sabah, White Plains’deki New York Knicks‘in idman tesislerine gittim. Topps‘daki işimin bir parçası olarak, o sezon draft edilen oyuncularla, kariyerlerinde görünecekleri ilk oyuncu kartlarının arkasında bulunacak alıntılar için röportaj yapacaktım. Çaylaklar, üzerlerinde formalarla bekliyorlardı; herhangi birinin beni Tyrus Thomas’la karıştırma utancının önüne geçmek için, rahatça bir buzdolabını sığdırabileceğiniz bir polo tişört giymiştim. Oyuncular istasyondan istasyona sıçrıyor, fotoğraf çektiriyor, takılıyor, ya da benim onlara Jim Calhoun’un, Yaz Ligi’nin veya Baltimore’da büyümenin onlara ne öğrettiğine dair sorduğum sorulara cevaplar veriyordu. Öğlen civarı, herkes — dev gibi uzun boylu gençler ve formalarıyla onlardan faydalanmaya çalışan kalabalık — dışarıdaki beyaz tentelere gitti ve burger yedi.
O gün herhalde yüz tane falan şut çektim; Quincy Douby için ribaund aldım ve bir fotoğrafçının isteği üzerine Renaldo Balkman’a alley-oop pası verdim.Bu şeyleri Spalding Cross Traxxion topuyla yapmamın bildiğim tek sebebi, Steve Novak’ın bir noktada ona dikkat çekmesiydi. Bir tanesini elinde döndürürken, “Topu sevdim” diyordu. Şutör hisleri bunun farkına varacak kadar titizlikle ayarlanmış olan tek şutördü; belki de bundan bahsetmeye değeceğini düşünecek kadar ciddi olan da oydu.
Bunu hatırlamamın tek sebebi, NBA’in sadece iki ayın ardından, ligdeki oyunculardan gelen eleştiri ve tepkilerin üzerine NBA’in aralık ortasında, son 60 sezondaki üçüncü, son 6 ayda ise ikinci top değişikliğini yapacağını açıklamasıydı. 2007’nin ilk gününden itibaren lig, eski 8 parçalı topa dönüş yapacaktı. Novak, bu ligin “eski” yeni topu hakkında iyi şeyler söyleyen tek oyuncu olabilirdi.
“Spalding’in basketbol teknolojisini ilerletme çabaları, mümkün olan en iyi topu üretmiştir” diyordu Spalding CEO’su Scott Creelman, top tanıtıldığında.
O zamanki NBA Komisyoneri David Stern, Creelman’ın yavan cümlelerini tekrar ediyordu: “Spalding’in yeni oyun topuna uyguladığı yenilikler, dünyadaki en iyi oyuncuların, dünyadaki en iyi basketbol topuyla oynayacağını garanti ediyor.”
Dünyanın en iyi oyuncularının ise farklı fikirleri vardı: “Korkunç” diyordu o dönem Miami Heat‘te oynayan Shaquille O’Neal, sezonun başlamasından üç hafta önce: “Oyuncak mağazasından aldığınız ucuz toplara benziyor… Şut yüzdelerinin düşmesini ve top kayıplarının artmasını bekliyorum çünkü top ıslandığında kontrol etmeniz olanaksızlaşıyor. Bunu yapan adamı kovmaları lazım. Korkunçtu, korkunç bir karar. Berbat.”
Diğerleri biraz daha resmîydi. “Onu hiç sevmemiştim” diyordu Washington Wizards guardı ve NBA kanaat lideri DeShawn Stevenson. Takım arkadaşı Caron Butler yetersiz bir savunma ile idare edip “Bu kadar büyük mesele nedir, anlamadım” derken, NBA’in önde gelen oyuncularının neredeyse her biri şikayetlerini dile getiriyordu.
Dönemin MVP’si Steve Nash “Top elinizden fırlayıveriyordu” diyordu.
“Parmaklarıma sürekli losyon sürmek zorundaydım, çünkü parmaklarım çatlıyor ve parmak uçlarım yarılıyordu.” diyordu bir yıl önce, bir sezonda en çok üçlük isabeti rekorunu kıran Ray Allen.
Raja Bell gazetecilere, yeni topa atfettiği bir bölünmüş tırnak göstermişti. Nash ve Jason Terry de gazetecilere kağıt kesiklerine benzer yaralar göstermişti. Dirk Nowitzki de yeni topun ellerini kanattığını söylüyordu. Olaya fena halde kafası bozulan Eddy Curry, topun asla aynı şekilde elinden çıkmadığını iddia ediyordu; orta parmağına yapıştığını söylüyordu. Micheal Doleac da sevmemişti.
En ideal top, en ideal değildi. Ortak görüş, kötü olduğu yönündeydi.
Yeni topun öyküsü ortaya çıktıkça, göze daha da garip geliyordu. Yeni top daha önce iki All-Star Haftasonu’nda ve 2004-2005 sezonunda D-League’de kullanılmıştı; ayrıca Spalding, Mark Jackson, Steve Kerr ve Reggie Miller gibi eski oyunculara topu denetmişti. Ama faal Nba oyuncularına doğru düzgün danışılmamıştı. Belki şaşırtıcı olmayan bir şekilde, Cross Traxxion teknolojisine karşı gösterilen direnç de, topun kendisinin sunuluşu gibi keyfiydi.
Oyuncular ayarlamayı sahada yaptı, gönülsüzce de olsa; Shaq’ın tahminlerine zıt bir şekilde, bu topun kullanıldığı zaman aralığında şut yüzdeleri arttı ve maç başına atılan skor da 2.5’lik bir yükseliş gösterdi. Gelgelelim, ligdeki oyuncular, yeni bir topla oynama konusunda nasıl ve neden kendilerine danışılmadığını ya da uyarılmadıklarını anlama konusunda güçlük çektiler. Düşünün ki MLB, onlara danışmadan, oyunculara artık eldivenlerin ofis sandalyeleriyle aynı malzemeden yapılacağını bildiriyor. “Oyun, atılan sayının düşmesi ya da heyecan verici sayı atılamaması gibi bir şeye maruz kalmış değildi diyordu Jerry Stackhouse, New York Times’a. “Ama bu doğrudan bizim işimizi yaptığımız yere etki eden şeylerden biri. Doğru kelime, “tek yönlü”.
Aralık 1’de, NBA Oyuncular Birliği, Ulusal Çalışma İlişkileri Kurulu’ndan bir şikayet aldı. Şikayet açıklamasında, Ralph Nader şunu diyordu: “Bay Stern, oyunculara yeni bir topa geçiş hakkında danışmadı, ve hatta uygulamaya geçmeden önce denemelerine izin vermedi; oyunculara saygısızlık gösterdi.”
Bu NBA için biraz despotik bir dönemdi, ve bariz bir şekilde 10 yıldan daha önceymiş gibi hissettiriyordu. Önceki sezonun başlamasından kısa süre önce yeni kıyafet kurallarını ligde yürürlüğe sokan Stern, kariyerinin sonlarındaki Komissar evresinin sonlarına girmek üzereydi ve toptaki değişiklik de, en az bu kuralın gelişi kadar “olmamıştı”. Ama oyuncular giysi kuralına çabukça alışırken –Stern yönetiminin en güzel ironi miraslarından biri, yanlışlıkla Russell Westbrook’un moda devriminin hiperaktif öncülüğüne ligi itmesiydi– basketbol topunu kurcalamak, çizginin ötesindeydi. “En çok sevdiğimiz şey, basketbol topu” diyordu Lebron James. “Bu sizi iyi hissettiren şey. Yani, topunuz olmadan, bu iş olmaz. Benim en büyük problemim, neden bizim için bu kadar anlamlı olan bir şeyi değiştirdikleriydi.”
Stern ve ligin bu soruyu cevaplamak için sınırlandırdığı ölçüde, verimliliği vurguladılar; mikrofiber toplar, Spalding’in “güvenilir deri” olarak nitelendirdiği şeylere ve deri toplarını düzenlemede uzun süren zorlama sürecine çözüm olarak gösterildi. Ancak sadece oyuncuların kaygılarını değil, açıklamanın ne kadar sınırlı olduğunu da abartmak zordu. Topları uygulamakla görevli olan lig süreci sorulduğunda Dallas Mavericks‘in sahibi Mark Cuban, VICE Sports’a şunları söylemişti: “Hiçbir fikrim yok. Bize bunun olacağı söylendi; hakkında ne düşündüğümüz sorulmadı.”
Stern, elinden geldiğince yeni topların daha iyi olduğunu vurguladı. “Bence topla ilgili kötü taraflar abartılıyor, iyi yanları ise yeterince ilgi ve takdir görmüyor,” diyordu Stern, NBA’in Avrupa’daki sezon öncesi turu sırasında. “Bir topun tekrar, tekrar ve tekrar gerçekleştirmesini istediğiniz şekilde, belli parametreler dahilinde, olağanüstü derecede iyi performans gösteriyor… Bu aynı hissettireceği anlamına gelmiyor; tam olarak aynı şekilde sekmeyebilir de. Herkesin yapabileceğini veya yapamayacağını söylediği şekilde her şeyi yapabilir, ancak çok iyi bir top ve testler de bunun bir gelişme olduğunu göstermeye devam ediyor.”
Peki NBA’in parametreleri nelerdi? Testleri kim gerçekleştirdi? Stern “olağanüstü iyi” derken ne kastediyordu? Bunlar devlet sırları. Sezon başlangıcından ve oyuncular ile Oyuncular Birliği’nin geri püskürtülmesinden kısa bir süre önce Cuban, Texas-Arlington Üniversitesi’nden bir grup fizikçiyi, yeni topun eskisinden ne kadar farklı olduğunu test etmeleri için görevlendirdi. Sonuçlar oyuncu şikayetlerini destekliyordu: Cross Traxxion hem sürtünme kirini koruyordu, hem de az miktarda neme maruz kaldığında dikkat çekici derecede kaygan hale geliyordu ve hem derece, hem tür bakımından fark edilecek kadar değişik bir şekilde zıplıyordu. Fizikçiler, yeni topun eskisinden, yüzde 5 ila sekiz daha az zıpladığını ve zıpladığında, şaşırtıcı şekilde yüzde otuz daha dengesiz olduğunu tespit etti.
Bu, Steve Novak’in top hakkında yanıldığını söylemek anlamına gelmiyor; lig 11 Aralık itibariyle yeni topları aşamalı olarak kullanım dışı bırakacağını açıklayınca, Nash gibi bazı oyuncular, Cross Traxxion’ın tuhaflıklarına alışmaya başladıklarını, topun kullanımına devam edilmesini isteyerek şikayette bulundular. Top, şüphesiz bir biçimde lig tarafından yapılan bir hataydı ve geriye dönüp bakınca, Spalding için de orta seviye bir felaketti — eski topa dönüldükten sonra, Cross Traxxion’ını iade etmek isteyenlere 100 dolar, değiştirmek isteyenlere de vergi ve ulaştırma ücretleri için 15 dolar geri ödeme yapılacağını açıkladı. Spor danışmanlığı şirketi TSE Sports & Entertainment’tan Robert Tuchman, Spalding’in zararı ile ilgili, Sports Business Daily’ye şunları söylemişti: “New Coke fiyaskosu ile aynı seviyede değil, fakat gerçekten talihsiz bir olaydı.”