by Bill Oram / Çeviri: Bilal Baran Yardımcı / info@eurohoops.net
Bu çevirinin tüm hakları Eurohoops Ltd. Şti.’ye aittir ve tamamının veya bir kısmının izinsiz kullanılması kesinlikle yasaktır.
Bu yazı 23 Mayıs 2022 tarihinde The Athletic‘te yayınlanmış ve uyarlanarak çevrilmiştir.
Kiev’de gökyüzünü saran patlamalarla bir gecenin sonu daha geliyor. Slava Medvedenko, yanında tuttuğu AK-47’nin eşliğinde ileri teknoloji dürbünlerinin merceğinden ülkesi Ukrayna’nın Rusya ile savaşının ön safhalarını ayıran sınırdaki devasa ormanlık alanı inceliyor.
Vladimir Putin’in şubat ayında verdiği emirin ardından Ukrayna’ya işgal uygulandı, Medvedenko da gecelerinin çoğunu şöyle geçiriyordu: Eşi ve 2 çocuğuyla yaşadığı Kiev mahallesindeki en uzun binanın tepesindeki savunma karakolunu işleterek.
Her gün saatlerce şehrin çevresindeki savaş alanlarını genişleten yolu izliyor, Rusların geleceği anı bekliyordu. Gösterdiği emekler, Rusların asla karşılaşmayı beklemediği çetin sivil halk direnişinin anlık fotoğrafı gibiydi.
Medvedenko, 2000’lerin başındaki şampiyon Los Angeles Lakers takımlarının sevilen figürlerinden biriydi. Shaquille O’Neal’ın yedeği olarak 2 şampiyonluk kazanan Medvedenko, Lakers taraftarlarının sevgisini kazanmıştı ve Kobe Bryant’ın favori oyuncularından biri olmuştu.
Son NBA maçına çıktığından beri 15 sene geçti. Medvedenko, basketbol oynadığı zamanları şu günlerde hayal olarak nitelendiriyor. “Savaş” diyor Medvedenko, “içinizdeki farklı şeyleri ortaya çıkarıyor.”
24 Şubat günü başlayan işgalin ilk gününden beri daha önce hiçbir askeri eğitim almamış Medvedenko, Ukrayna’nın bölgesel savunma güçlerine hizmet etti. Rus güçleri işgal edilen Brovary şehrinden sadece 10 mil uzakta konumlanmışken o, elinde tüfekle sokaklarda geziyor ve yağmacıları, kundakçıları arıyordu. Medvedenko’nun mahallesinde fotoğraf çeken bir adamın Rus pasaportu olduğu fark edilince askeri birlik, ani bir reaksiyonla adamı alıkoymuş, kelepçelemiş ve özel ekiplere teslim etmişti. Askeri birlik aynı zamanda şüpheli hiç kimsenin şehrin merkezindeki Kyiv Metro Bridge’e yaklaşmasına izin vermiyordu.
Medvedenko’nun kontrol noktasındaki günleri genelde sakin geçiyordu ancak geceleri Ukrayna’nın hava savunması gökyüzündeki Rus füzelerini vururken o da her şeye şahit olurdu, bazen direkt olarak kafasının üstünde yaşanırdı her şey.
“Hayal edebiliyor musunuz?” diyor Medvedenko. “Kontrol noktasında oturuyorsunuz ve bir anda üstünüzden kahrolası bir roket geçiyor.”
Nöbette geçirdiği ilk gecelerden birinde Rus güçleri, Ukrayna’nın radar sistemini ortadan kaldırmak için 20’den fazla balistik füze yollamıştı.
“Rusların bizim hava savunma sistemimizi kıramayacaklarını anladıkları ilk olay bence buydu.” diyor Medvedenko.
Savaşla karşı karşıyayken yoğun bir ulusal gurur hisseden ülkede birçok sivil katkı veriyordu, Medvedenko bu konuda tek değildi – belirgin bir nokta hariç.
“Slava, 2 metre 7 santim boyunda.” diyor arkadaşı Mykola Vasylkov. “Etrafındaki diğer herkesi çok küçük gösteriyordu ve Rusların Kiev’e girmesini engellemek için mevzilerinde yer almaya devam ediyordu.”
Rus güçleri odağını Ukrayna’nın doğusuna çevirdikten sonra Kiev’de ortam bir nebze daha sakinleşti. Medvedenko, önceden Ruslar tarafından işgal edilmiş bölgelere yemek götürmek ve Ukraynalı çocuklara yardım edecek bir hayır kurumu kurmak gibi toplumu rahatlatmaya yönelik çaba gösteriyordu.
Fakat neredeyse 2 ay boyunca eski basketbol yıldızı ordunun bir parçasıydı. Savunma stratejilerinin konuşulduğu bir ofise dönüştürülen kafede her gün görüşmelere katıldı. Tank mayınları için çukur kazdı, RPG eğitimi aldı.
Vasylkov’un dediğine göre bu tehlikeli görevler, Slava’yı hiç korkutmadı.
Medvedenko buna katılmıyor. Üstünden roketler uçarkan korku duyduğunu kabul ediyor ancak o an sadece mahallesini savunmaya odaklanmış durumdaydı.
“Böyle bir sürecin içindeyken korkmaya zamanınız olmuyor.” diyor Medvedenko.
Lakers, Indiana Pacers‘ı 6 maç sonuna eleyip 12 sezon sonra ilk kez şampiyon olduktan sadece birkaç ay sonra Mark Madsen, 2000 yılında ilk kez bir NBA kampına katılıyordu. Madsen, takım tarafından ilk turda seçilmişti. Bir anda kendini O’Neal ve Bryant gibi iki süper yıldızın ve Brian Shaw, Horace Grant ve Ron Harper gibi kaliteli rol oyuncularının arasında bulmuştu.
Belirgin bir dil bariyeri olmasına rağmen Madsen, o zamanlar 20 yaşında olan ve Kiev’deki kulübünden oraya gelen takımdaki diğer tek çaylak Medvedenko ile aniden yakınlık kurdu. “Beraber akşam yemeği yemiştik.” diyor Madsen. “Antrenmanlarda beraber 2. takımda oluyorduk.”
Madsen, Medvedenko için “kimseye eyvallahı yok” tabirini kullanıyor. Madsen, kendisinden büyük takım arkadaşlarının günlük işlerini yapmak gibi çaylakların üzerine düşen görevleri yaparken Avrupa’da halihazırda 3 sene profesyonel basketbol oynayan Medvedenko, bunları yapmayı reddetmişti.
“Bu durum bazı veteranları rahatsız etti mi? Biraz ancak bence Slava’ya bu yüzden saygı gösterdiler. Slava, basit şekilde ‘Ben bu işlere gelemem, NBA’de gelenek olup olmadığı önemli değil’ demişti. Bence bu, güçlü bir karakter göstergesi.” diyor Madsen.
Lakers‘ın sahibi Jeanie Buss, kariyerinde hiçbir zaman bir sezonda 8.3’ten fazla sayı ortalaması tutturamayan Medvedenko için “Çok iyi bir rol oyuncusu.“ tabirini kullanıyor. Kiev’den kaçmadığını, aksine ülkesini savunmak için sorumluluk aldığını öğrendiğinde de aklına bu geldi Jeanie Buss’ın.
“Tamam, bu insanın karakterine de bu yakışır’ diye düşünüyorsunuz. Basketbol oynamak ölüm kalım meselesi değil ancak kesinlikle kim olduğumuzu, nasıl özelliklerimiz olduğunu yansıtıyor.” diyor Buss.
Madsen, bu kış olanları Utah’taki evinden izliyordu. Rusya, Ukrayna’ya olan işgalini başlattığında yakınlardaki Utah Valley Üniversitesi’nde koçluk yapıyordu.
“Kiev’e giden tankları ve diğer birçok şeyi gördüm ve hemen ona ulaşarak dualarımın kendisiyle olduğunu söyledim. Gerçekten üzücü bir durum.” diyor Madsen.
Dünyanın diğer ucunda ise Medvedenko, 24 Şubat gününe erken saatte camların titremesi ve Kiev’deki hava işgali sireni sebebiyle erken uyandı. Çevredeki arabalar garajları doldururken yukarıdan izledi. Birkaç gün sonra apartmanındaki 3 daire hariç bütün daireler terk edilmişti.
Hemen çevredeki insanlarla oluşturulan sohbet grubuna 1500 üyesinden mesaj yağmaya başladı. Medvedenko’nun özel ekiplerde çalışan bir arkadaşı, Ukrayna’nın hava savunmasının çalıştığını söyledi. Toplantılar için planlar yapıldı.
Medvedenko aniden kendini savaş alanında bulmuştu.
25 Şubat günü, ilk bombalamadan 1 gün sonra Medvedenko, acil planlanan toplantıya katılan 30 gönüllüden biriydi. Bir hafta içinde bu grubun sayısı 100’e çıktı. Bir hafta daha geçti, sayı ikiye katlandı.
“3 hafta boyunca polis organizasyonu gibiydik.” diyor Medvedenko.
Vasylkov, kendi kafesini grubun ana merkezi yapmıştı ve askerlere ulaşması için neredeyse günde 1.400 yemek pişiriyordu. Ordu temsilcileri kullanmayı bilen herkese silah teslim etti. Medvedenko halihazırda bir Benelli tüfeğine sahipti ancak savaş için uygun görülmedi.
Sovyetler döneminden bir AK-47 onun olmuştu.
“Muhtemelen başkanımızın (Volodymyr Zelenskyy) verdiği en iyi karar herkesin silahlanmasına izin vermek oldu.” diyor Medvedenko.
Medvedenko, mahallesinin bir savunma üssü olmasına şahit oldu.
“Ukrayna halkı beni şaşırttı.” diyor Medvedenko. “Nasıl birlik olduğumuzu gördüm.”
1979 yılında babasının köyü, Kiev’in güneyindeki Karapyshi’de dünyaya gelen Medvedenko; öncelikle annesi Olga ve babası Yurii’nin çalıştığı başkentte büyüdü.
Yurii 5 yıl önce vefat etmişti. Rus güçleri Kiev’e doğru hareket ederken Olga da Slava ile kalmak için ısrarcıydı.
Çocuklarının seçme hakkı yoktu. İşgalden 2 hafta sonra Medvedenko, 11 yaşındaki Masha ve 10 yaşındaki Slava’yı savaştan uzak kalan Ukrayna’nın batı kısmına, eşinin büyükannesinin yanına yollamıştı. Büyük kızı Alone ise Texas’ta yaşıyordu.
Medvedenko, ABD ya da Avrupa’da herhangi bir yere kaçmak için eline fırsat geldiğini söyledi. 18-60 yaşındaki birçok erkek Ukrayna’da kalmak zorunda olsa da 3 ya da daha fazla çocuğu olanların ayrılmasına izin verilmişti.
“Ukrayna’da kalıp ülkemize, halkımıza yardım etmem gerekiyor gibi hissetmiştim. Güçlü olmalıydık. Güçlü olmamız için fırsat önümüzdeydi.” diyor Medvedenko.
Kiev etrafındaki Rus güçleri mevziyi bıraktıklarında Medvedenko, Kiev’den ayrıldı ve savaştan sağ kalanlara yemek ile su yardımı yapmaya başladı.
Birçok savaş suçunun işlendiğ Bucha yerleşkesinde haftalardır caddede yatan cesetlerle karşılaştı. Çıkan haberlere göre Bucha’da yaşayan sivil halk, rastgele öldürülmüştü. Diğerleri de tecavüze uğramış ya da işkence görmüştü.
“Parçalanmış vücutlar gördüm.” diyor Medvedenko acıyla.
Patlamalarla sarsılan otoyollarda araba sürmek, sürücüleri vurulduğu için orada kalan arabaların arasından geçmek… Dediğine göre bazı arabaların içinde çocuklar da vardı.
1 aydan fazla bir süre boyunca bodrumlarda saklanarak hayatta kalan insanlar, Medvedenko’ya dayanmak zorunda kaldıkları korkuyu anlattılar.
Medvedenko, genelde hislerini bastırmayı tercih etmişti. “Cesur olmayı çalışıyorum.” diyordu.
Fakat Bucha’da gördükleri onu gözyaşlarına boğdu. Kendi söylemine göre savaş başladıktan sonra ilk kez ağlıyordu.
3 hafta önce Medvedenko’nun çocukları batıdan geri döndü. Aile, nehir kenarında bisiklet sürüşleri yapmaya devam etti ve Medvedenko da Vasylkov ile beraber FlyHigh Vakfı’nın kuruluşu için çabalarını arttırdı.
Savaştan önce aklında Kiev’de bir tarafı hokey için buz pateni alanı, bir tarafı basketbol sahasından oluşan spor akademisi planları vardı.
“Planlar basitleşti. Eylül ayında okulların yeniden başlayacağı döneme kadar bütün okullarda spor malzemelerini eksiksiz hale getirmek.” diyor Medvedenko.
Medvedenko, Ukrayna ordusunu desteklemek için elinden ne geliyorsa yapıyor. NBA günlerinden kalan hatırlanmaya değer eşyaları açık arttırmaya koydu, dediğine göre şu ana kadar T-shirt, forma ve ayakkabı satışlarını da başarıyla gerçekleştirdi. Sırada şampiyonluk yüzükleri var.
Lakers organizasyonu ellerinden ne gelirse yapmaya hazırdı. Ukrayna’ya içinde spor malzemelerinin bulunduğu bir teslimat gerçekleştirildi. Bir email’de Lakers‘ın yöneticilerinden Linda Rambis, Medvedenko’ya yüzüklerini satabileceğini, böyle bir durumda takımın onları yenileyeceğini söyledi.
“Eski oyuncularımız yardıma ihtiyacı olduğunda onların çağrısını duyacak bir organizasyon olduğumuz için gurur duyuyorum.” diyor Buss.
Medvedenko, Angenlina Jolie ve U2 gibi ünlülerin Kiev’i ziyaret etmesinden sonra O’Neal’a kendisini Ukrayna’da ziyaret etmesi için davet etmek istediğini söyledi.
“Neredeyse bu iş için sıra var.” diyerek şaka yapmayı da ihmal etmedi.
Eski Lakers oyuncusu haziran ayında Karpat Dağları’nda bir basketbol kampı düzenleyerek savaş sebebiyle psikolojik travmalar yaşayan çocukları ağırlamak istiyor. Bucha’dayken katliamdan sağ kalan yetişkinlerin deneyimlerini anlatmaktan çekinmediğini görmüştü.
Ancak dediğine göre çocuklar sessiz kalıyordu.
Kendi çocukları savaşın bütün korkularını yaşamadığı için şanslı hissetti.
Kiev’deki Dniprovskyi bölgesinde, Dnipro Nehri’nin karşısında bulunan apartmanlarının olduğu bölgeye hiç roket gelmemişti ancak komşu bölgelerden patlama sesleri duymuşlardı. Elena’nın ailesiyle birlikte batıya gitmeden önce hava saldırısı alarmları çaldığında apartmanlarının garajında saklanmışlardı.
15 Mayıs tarihinde Medvedenko, Kiev’in 350 mil batısında bulunan ve 700.000’den fazla insanın yaşadığı Lviv şehrinde hayırseverlik adına bir basketbol turnuvası düzenledi. O ve başkaları için mutlu bir gündü. Aylar boyunca spor etkinlikleri ve konserler, Rusya’nın hava saldırılarına açık hedef olabileceği gerekçesiyle yasaklanmıştı.
Ancak o gün, takımlar sabah 9’dan akşam 6’ya kadar 3’e 3 maçlar yaptı. Ardından birkaç saat boyunca maçlar devam etti.
Medvedenko eski arkadaşlarını gördü ve bunun gibi mutlu günler hayal etti.
“Savaş bitmiş gibi hissettim.” diyor Medvedenko. “Her şey normaldi.”
Ufukta belirgin bir sonu gözükmeyen anlaşmazlığa kısa ve öz bir mola verilmişti.
Turnuvadan sonraki sabah Medvedenko arabası ile Kiev’e geri döndü. O gün Rusya, Lviv’e 10 balistik füze daha yolladı.
Fotoğraf: Getty Images
Basketbol gündemindeki en son gelişmeleri kaçırmamak için tıklayın!