by Nick DePaula / Çeviri: Bilal Baran Yardımcı / info@eurohoops.net
Bu çevirinin tüm hakları Eurohoops Ltd. Şti.’ye aittir ve tamamının veya bir kısmının izinsiz kullanılması kesinlikle yasaktır.
Bu yazı 1 Haziran 2022 tarihinde Andscapte‘te yayınlanmış ve uyarlanarak çevrilmiştir.
Dennis Rodman ilk dövmesini 1980’lerin sonunda, yeni doğan kızı Alexis adına yaptırmıştı. Sol omzundaydı bu dövme, Detroit Pistons formasının altına bilerek saklanmıştı.
1990’lı yılların ortasında dövmeleri ona sorun çıkarmaya başlamıştı.
“NBA’den telefon geldi ve konuşmamız gerektiğini söylediler.” diyor Rodman. NBA, onu New York’taki ofislerine özel bir görüşmeye çağırmıştı. “David Stern ‘Dövme yaptırmanı istemiyoruz. Daha fazla dövme yaptırma’ dedi. Ben de ‘Tamam’ dedim.”.
Aslında aksi karakterini herkesin bildiği bu yıldız oyuncu, o görüşmeden sonra daha çok dövme yaptırmaya karar vermişti. “San Antonio’ya geri döndüm ve dövme yaptırdım.” diyor gülerek.
“Spor dünyasının getirdiği monotonlukları, eleştirileri ve düzenbazlıkları kırmaya çalışıyordum. ‘Farklı bir şey yapacağım’ demiştim içimden.”
Başlattığı şey günümüzde artık ana akımın bir parçası oldu. Rodman’dan sonra birçok oyuncu başlangıçta yavaş yavaş, sonradan ise hızlı şekilde dövme yaptırdı. 1990’larda Allen Iverson ve Cherokee Parks; 2000’lerde LeBron James, JR Smith, Chris Andersen; günümüzde ise Jordan Clarkson, Kevin Durant, Kelly Oubre Jr ve Ball kardeşler…
Andscape’in yaptığı araştırmaya göre 2021-22 sezonunda NBA’de yer alan 618 oyuncunun 341’inde görünür bir dövme vardı. Bu, %55’i demek oluyor. Instagram’da günlük basketbolcular ve dövmeleriyle ilgili gönderi paylaşan InkedNBA adında 157.000 takipçili bir hesap bile mevcut.
Geçtiğimiz yıllar boyunca görünür dövmelerin artışıyla birlikte tarzda, miktarda, kalitede ve hatta oyuncuların dövme yaptırdığı yaşta bile değişimler yaşandı. Oyuncular sık sık eski basketbolculardan etkilenir. Bazıları sırf bu yüzden dövme yaptırıyordu.
Malik Monk, sol kolu dövmeyle dolu olmasına rağmen sağ kolunun boş olmasının bir sebebi olduğunu açıklamıştı mesela. Neyden mi ilham almıştı? Eski NBA yıldızı Nick Young. O da şut attığı sağ koluna dövme yaptırmazdı.
“Lisedeydim, onu gördüğüm anda dövme yaptırmaya başladım.” diyor Monk.
Birçok insan gibi Monk için de başkalarını görmek dövme yaptırma kıvılcımını başlatan şey olmuştu.
Ancak Rodman gibi lig genelinde fazla örnek bulamayan insanlar için normalleşme ve kabulleniliş süreci o kadar da kolay olmamıştı.
1990’lar: Parya ve İsyan
Rodman’ın kişisel zevkleri en başta punk sanatçılarının tarzından şekillenmişti.
“Sanki çocukluğumdan beri yaptığım bir şey gibiydi.” diyor vücudundaki sanat misali dövmeler için. “Dövme yaptırmak, garip saç stilleri, makyaj yapmak, havalı kıyafetler…”
Rodman’ın dövme koleksiyonu zamanla genişledi. İlk görünür dövmesi sağ bisepsindeki Harley-Davidson marka motosiklet olmuştu. Hemen altında dikenli güllerle kaplı, “Sürmek için yaşa, yaşamak için sür” sloganının bulunduğu bir haç dövmesi vardı. Sonrasında motosikletin üstüne “Mi Vida Loca”yı ekledi, sol omzuna yunus dövmesi yaptırdı. 1993 yılında San Antonio’ya gittiğinde halihazırda 11 dövmesi ve sürekli değişen renkli saçları vardı.
Fakat dövmeler, 1996’dan 1998’e kadar süren Chicago Bulls ile şampiyonluklar yaşadığı zamanda asıl dikkati çekmeye başlamıştı.
“Chicago’ya gidene kadar mevzu patlamamıştı.” diyor Rodman. “Neredeyse her hafta dövme yaptırıyordum, oraya buraya küçük dövmeler.”
1996’da Fanatix adlı bir firma, yetki olmadan Rodman’ın belinin üstündeki dövmelerin görselleştirildiği binlerce uzun kollu tişört üretti. Bunun sonucunda 1 milyon dolarlık bir dava açıldı.
United Center’daki Bulls mağazasında stoklanan tişörtlerin üretimi durduruldu ve iki taraf eninde sonunda açıklanmayan bir meblağ ile anlaşmaya vardı. 26 yıl sonra bugün, Hall of Fame oyuncu dövme sanatını ticari marka haline getirdi. Kıyafet üzerine çalışan Rodman Brand, yeni çıkardığı ürünlerde bu dövmeleri tasarım olarak kullanıyor.
“Farklı bir kişiliği vardı ve kesinlikle dikkat çekiyordu. Başlarda insanlar bunların oyunun bir parçası olmadığını düşünse de günümüze baktığımızda bence dövmeler, sahadayken konuşmadan kendinizi ifade etmenin en iyi yolu.” diyor birçok NBA oyuncusuyla çalışan dövme sanatçısı Steve Wiebe.
Rodman, vücudundaki sanatla ayakkabıları arasındaki bağlantıyı da o zamanlarda kurdu. 1997 playofflarında imza Converse All Star ayakkabılarında sol omzundaki güneş ışınları bulunuyordu.
Rodman 1998 yılında Bulls’tan ayrıldığında 130 NBA oyuncusunda toplam 250 görünür dövme mevcuttu. Rodman, bu toplamın %5’ini tek başına karşılıyordu. Bulls’un iki sene üst üste finalde karşılaştığı rakibi Utah Jazz kadrosunun yarısında dövme vardı.
Jazz‘in forveti Greg Foster, dövme yaptıran ilk NBA oyuncularından biriydi ancak o, duruma şüpheci yaklaşıyordu.
Oakland’da büyüyen bir Skyline Lisesi yıldızı olan ve Gary Payton’la beraber oynayan Foster’a takım arkadaşları Bowie derdi. Bunun sebebe, 1984 draftında Jordan’ın önünde 2. sıradan seçilen Sam Bowie’ye olan benzerliğiydi. Foster, 1990 yılında NBA’e girmeden çok önce, lisedeki ilk senesinde sol bisepsine Bowie yazdırmıştı.
Lisedeki lakabı yerine iki kızının isminin dövmesini yaptırmayı tercih edeceğine dair espriler yapsa da o dövme, Foster’ın 13 yıllık kariyerindeki tek dövme olmuştu.
Rodman’ın Bulls ile son sezonu olan 1998 yılında ligdeki oyuncuların %30’undan azında dövme bulunsa da işin genel kalitesi eşsiz bir seviyeye çıkmıştı. Bu sanat, derideki resimlerden daha fazlasıydı.
“Karikatürler gibiydi.” diyor Wiebe. “90’larda farklı bir dövme anlayışı vardı. Dennis’te bolca olan desenler vardı, Tracy McGrady’nin kolunda olan pin-up kızları dövmeleri vardı. Daha sembolikti ve daha eğlenceliydi. Bugünkü kadar kişisel değildi.”
Bir sonraki sezon oyuncular rasgele güzel göründüğünü düşündükleri dövmelerin yanında hayat hikayelerini sembolize eden dövmeler de yaptırmaya başladı. Hip-hop’ın yükselmesinin de yansımalarıyla Iverson gibi yıldızlar 1998’daki lokavt sırasında kendilerine bolca dövme yaptırdı.
“Yaptırdığım bütün dövmeler zamanında istediğim ancak paramın yetmediği dövmeler.” dedi Iverson, 2016’daki Hall of Fame konuşmasında. “Lige girerken eğer param olsaydı kesinlikle daha fazla dövmem olurdu.”
1996 NBA draftının ilk sırası Iverson, dövme dünyasına sol bisepsindeki “The Answer” takma adlı bir bulldog ile girmişti.
“Annem, babam ya da başka biri bana 100 dolar vermişti ve ben bunu yapmak istediğime karar vermiştim. Paramı dövmeye harcadığıma inanamamışlardı ancak bunu çok istiyordum.”
Lokavttan Philadelphia 76ers ile imzaladığı 70 milyonluk sözleşmenin başlayacağı üçüncü sezonunda dönem Iverson, yalnız kalan bulldog’un yanına bir dolu dövme yaptırmıştı.
En ikonik dövmesi ise sol omzundaki “Sadece Güçlüler Hayatta Kalır” yazısı olmuştu.
“Beni anlatıyor. Nereden geldiğimi, neler yaşadığımı, hala her gün nelerle uğraştığımı… Yaşamanın zor olduğu bir dünyadayız. Bence o dövme bana tam oturuyordu.” diyor Iverson.
Rodman her ne kadar dikkat çeken bir karakter olsa da Yılın Çaylağı, MVP, Sayı Krallığı gibi ödülleri kazanmış Iverson’a kendisinin bile tahmin edemeyeceği eleştiriler gelmişti. Sık sık medya tarafından “serseri” olarak nitelendirilmiş ve ligde artan birebir ağırlıklı, top kullanmayı seven skorerler için Iverson sorumlu tutulmuştu.
“Onlara okudukları ya da duydukları her şeye inanmamalarını söyleyin. Vücuduma iyi baksınlar. Her an kendi hikayemi üstümde taşıyorum ben.” dedi 2002 yılında Playboy’a.
2000’ler: Cesur Gençler ve Milenyum Trendleri
90’larda sadece birkaç oyuncuda belli bir miktarda dövme olduğunu düşünürsek 2000’ler, olayı farklı bir pencereye taşıdı.
2007 yılında 20’den fazla oyuncunun kolunda AND1 logosu vardı. Birçok oyuncu kendi ismini farklı fontlarla omuzlarına yazdırmıştı.
2000’lerin başlarında birçok oyuncu Iverson ve diğerlerinin açtığı yolda yürüdü, bazı dövmelerin tıpatıp aynılarını bile görebiliyordunuz.
“Şu anki kadar yaratıcı değildi.” diyor Portland Trail Blazers‘ın oyun kurucusu Damian Lillard, Andscape’e. “Şimdilerde oyuncular öyle basit dövmelerle yetinmiyor.”
“Yapabildiklerinizin bir limiti vardı.” diyor Wiebe. “Şimdiki gibi çocuğunun yüzünün tıpatıp aynısını vücudunuza çizdiremiyordunuz. Önceden neler yapıldığına bakıyor ve kendinize uyarlıyordunuz. LeBron bile Iverson’ı taklit etmişti. Iverson’da olan bir dövme onda da vardı.”
Iverson o dövmeyi sağ omzuna yaptırmıştı, LeBron ise daha henüz lisedeyken sol bisepsini seçmişti yer olarak. Daha NBA’e girmeden önce James, en ikonik dövmelerinden birini yaptırmıştı bile: “Seçilmiş Kişi”. 2002’deki Sports Illustrated kapağına bir göndermeydi bu, sırtını kaplıyordu.
Kaliforniya’nın Compton şehrinde büyüyen Brandon Jennings, 2000’lerdeki trendi ve Iverson’ın büyük etkisini hatırlıyor. Jennings, hazırlık yıllarında idolünü anmak için 3 numaralı formayı giyiyordu.
“A.I., saha dışında neler yaptığını daha çok merak ettiğim tek insandı.” diyor NBA’de dokuz sene geçiren Jennings. “Durag giyen, zincir takan dövmeli biri tamamen farklıydı o zamanlar.
Spesifik olarak Iverson’ın sol omzundaki “Sadece Güçlüler Hayatta Kalır” dövmesi dikkat çekiyordu. “Lisedeyken hatırlıyorum, Tyson Chandler’da da vardı o dövme. Ben de o zaman dövme yaptırmam gerektiğine karar vermiştim.” diyor Jennings.
O zamanlar Jennings 12 yaşındaydı.
Chandler’ın lisesinde malzemeci çocuk olarak yer alan Jennings, 2001 draftının 2. sırasının Iverson’ın dövmesinin aynısını yaptırmasına hayran kalmıştı.
Iverson başlarda en ağır eleştirilere maruz kalsa da bulunduğu takıma oldukça etki etmişti.
“Denver Nuggets‘ta herkes dövmeliydi.” diyor Wiebe. “Iverson, Carmelo, JR Smith, Birdman, Kenyon Martin, Al Harrington, Wilson Chanler… Hepsinin dövmesi vardı.
Birdman kadar dövmesi olan birini görmemiştik o güne kadar. Gökkuşağının her renginden dövmeyle kaplıydı. Boşluk bırakmamıştı. Başlangıcı ise AND1 ile yapmıştı. Bu, işlerin nerede patlak verdiğini iyi anlatıyor.”
2000’li yıllar her ne kadar basit dövmelerle başlasa da Nuggets ve lig genelindeki diğer oyuncular dövme sanatını daha özenle gerçekleştiriyor, günümüze uzanan yolu başlatıyordu.